මජ්ඣිම නිකාය

උපරි පණ්ණාසකෝ

3.1.9. මහාපුණ්‌ණම සුත්‌තං

3.1.9. පුන් පොහෝ දිනයේ වදාළ විස්තරාර්ථ දෙසුම

ඒවං මේ සුතං: ඒකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමේ මිගාරමාතුපාසාදේ, තේන ඛෝ පන සමයේන භගවා තදහුපෝසථේ පණ්ණරසේ පුණ්ණාය පුණ්ණමාය රත්තියා භික්ඛුසංඝපරිවුතෝ අබ්භෝකාසේ නිසින්නෝ හෝති.

මා හට අසන්නට ලැබුනේ මේ විදිහටයි. ඒ දිනවල භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩසිටියේ සැවැත් නුවර මිගාරමාතු ප්‍රාසාදය නම් වූ පූර්වාරාමයේ. එසමයෙහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පුන් පොහෝ දවසක, පුන් සඳ ඇති රාත්‍රියෙහි භික්ෂුසංඝයා පිරිවරාගෙන එළිමහනේ වැඩසිටියා.

අථ ඛෝ අඤ්ඤතරෝ භික්ඛු උට්ඨායාසනා ඒකංසං චීවරං කත්වා යේන භගවා තේනඤ්ජලිං පණාමෙත්වා භගවන්තං ඒතදවෝච: ‘පුච්ඡෙය්‍යාහං භන්තේ, භගවන්තං කිඤ්චිදේව දේසං සචේ මේ භගවා ඕකාසං කරෝති පඤ්හස්ස වෙය්‍යාකරණායා’ති.

එවිට එක්තරා භික්ෂුවක් හුනස්නෙන් නැගිට සිවුරු ඒකාංශ කොට පොරවා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩසිටි දිශාවට වන්දනා කරගෙන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගෙන් මෙය ඇසුවා.

“ස්වාමීනී, ඉදින් මට ප්‍රශ්නයක් අසන්නට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අවසර දෙන සේක් නම්, මං භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් යම්කිසි ප්‍රශ්නයක් අසන්නම්.”

තේන හි ත්වං භික්ඛු සකේ ආසනේ නිසීදිත්වා පුච්ඡ යදාකංඛසීති.

“එසේ වී නම් පින්වත් භික්ෂුව, තමන්ගේ ආසනයේම වාඩිවී යම් ප්‍රශ්නයක් අසන්නට කැමති නම් අසන්න.”

අථ ඛෝ සෝ භික්ඛු සකේ ආසනේ නිසීදිත්වා භගවන්තං ඒතදවෝච:

එවිට ඒ භික්ෂුව තම අසුනෙහි වැඩහිඳ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් මෙම ප්‍රශ්නය ඇසුවා.

‘ඉමේ නු ඛෝ භන්තේ, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා, සෙය්‍යථීදං: රූපූපාදානක්ඛන්ධෝ වේදනූපාදානක්ඛන්ධෝ සඤ්ඤූපාදානක්ඛන්ධෝ සංඛාරූපාදානක්ඛන්ධෝ විඤ්ඤාණූපාදානක්ඛන්ධෝ’ති.

“ස්වාමීනී, පංච උපාදානස්කන්ධය කියන්නේ මේවා නේද? ඒ කියන්නේ; රූප උපාදානස්කන්ධය, වේදනා උපාදානස්කන්ධය, සඤ්ඤා උපාදානස්කන්ධය, සංඛාර උපාදානස්කන්ධය, විඤ්ඤාණ උපාදානස්කන්ධය නේද?”

ඉමේ ඛෝ භික්ඛු, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා, සෙය්‍යථීදං: ‘රූපූපාදානක්ඛන්ධෝ වේදනූපාදානක්ඛන්ධෝ සඤ්ඤූපාදානක්ඛන්ධෝ සංඛාරූපාදානක්ඛන්ධෝ විඤ්ඤාණූපාදානක්ඛන්ධෝ’ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, පංච උපාදානස්කන්ධය කියන්නේ මේවා තමයි. ඒ කියන්නේ; රූප උපාදානස්කන්ධය, වේදනා උපාදානස්කන්ධය, සඤ්ඤා උපාදානස්කන්ධය, සංඛාර උපාදානස්කන්ධය, විඤ්ඤාණ උපාදානස්කන්ධය තමයි.”

සාධු භන්තේති ඛෝ සෝ භික්ඛු භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා භගවන්තං උත්තරිං පඤ්හං පුච්ඡි.

“ඉතා යහපති ස්වාමීනී” කියා ඒ භික්ෂුව භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ කරුණ සතුටින් පිළිගෙන අනුමෝදන් වී භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් වැඩිදුරටත් ප්‍රශ්නයක් ඇසුවා.

‘ඉමේ පන භන්තේ පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා කිම්මූලකා’ති?

“ස්වාමීනී, මේ පංච උපාදානස්කන්ධය තිබෙන්නේ කුමක් මුල්කොට ගෙනද?”

‘ඉමේ ඛෝ භික්ඛු, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා ඡන්දමූලකා’ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, මේ පංච උපාදානස්කන්ධය තිබෙන්නේ තෘෂ්ණාව මුල්කොට ගෙනයි.”

තං යේව නු ඛෝ භන්තේ, උපාදානං තේ පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා උදාහු අඤ්ඤත්‍ර පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධේහි උපාදානන්’ති?

“ස්වාමීනී, ඒ උපාදානය ම ද ඒ පංච උපාදානස්කන්ධය වන්නේ? එහෙම නැත්නම් උපාදානය කියන්නේ පංච උපාදානස්කන්ධයෙන් බැහැර වූ දෙයක්ද?”

න ඛෝ භික්ඛු, තං යේව උපාදානං තේ පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධා නාපි අඤ්ඤත්‍ර පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධේහි උපාදානං. යෝ ඛෝ භික්ඛු, පඤ්චුපාදානක්ඛන්ධේසු ඡන්දරාගෝ, තං තත්ථ උපාදානන්ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, ඒ උපාදානය ම ඒ පංච උපාදානස්කන්ධය නොවෙයි. ඒ වගේම උපාදානය පංච උපාදානස්කන්ධයෙන් බැහැරව තියෙන දෙයකුත් නොවෙයි. පින්වත් භික්ෂුව පංච උපාදානස්කන්ධය කෙරෙහි යම් ඡන්දරාගයක් තිබෙනවාද, එහි උපාදානය ඒකමයි.”

සියා පන භන්තේ, පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු ඡන්දරාගවේමත්තතාති?

“ඉතින් ස්වාමීනී, පංච උපාදානස්කන්ධය පිළිබඳව තිබෙන ඡන්දරාගයේ වෙනස්කමුත් තියෙනවාද?”

සියා භික්ඛූති භගවා අවෝච. ඉධ භික්ඛු, ඒකච්චස්ස ඒවං හෝති. ඒවංරූපෝ සියං අනාගතමද්ධානං, ඒවංවේදනෝ සියං අනාගතමද්ධානං, ඒවංසඤ්ඤෝ සියං අනාගතමද්ධානං, ඒවංසංඛාරෝ සියං අනාගතමද්ධානං, ඒවංවිඤ්ඤාණෝ සියං අනාගතමද්ධානන්ති. ඒවං ඛෝ භික්ඛු, සියා පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු ඡන්දරාගවේමත්තතාති.

“පින්වත් භික්ෂුව, තියෙනවාමයි” කියා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ සේක. “පින්වත් භික්ෂුව, මෙහිලා කෙනෙකුට මෙහෙම සිතෙනවා. ඒ කියන්නේ ‘මං අනාගතයෙහි මෙබඳු රූප ඇති කෙනෙක් වෙනවා. අනාගතයෙහි මෙබඳු විඳීම් ඇති කෙනෙක් වෙනවා. අනාගතයෙහි මෙබඳු සඤ්ඤා ඇති කෙනෙක් වෙනවා. අනාගතයෙහි මෙබඳු සංස්කාර ඇති කෙනෙක් වෙනවා. අනාගතයෙහි මෙබඳු විඤ්ඤාණ ඇති කෙනෙක් වෙනවා’ කියලා. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට තමයි පංච උපාදානස්කන්ධය පිළිබඳව ඇති ඡන්දරාගයෙහි වෙනස්කම් තිබෙන්නේ.”

කිත්තාවතා පන භන්තේ, ඛන්ධානං ඛන්ධාධිවචනං හෝතීති?

“ස්වාමීනී, ස්කන්ධයන්ට ස්කන්ධය යන නම ඇතිවුනේ කොහොමද?”

යං කිඤ්චි භික්ඛු, රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, අයං රූපක්ඛන්ධෝ. යා කාචි වේදනා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා වා පණීතා වා යා දූරේ සන්තිකේ වා, අයං වේදනාක්ඛන්ධෝ. යා කාචි සඤ්ඤා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා වා පණීතා වා යා දූරේ සන්තිකේ වා, අයං සඤ්ඤාක්ඛන්ධෝ. යේ කේචි සංඛාරා අතීතානාගතපච්චුප්පන්නා අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකා වා සුඛුමා වා හීනා වා පණීතා වා යේ දූරේ සන්තිකේ වා, අයං සංඛාරක්ඛන්ධෝ. යං කිඤ්චි විඤ්ඤාණං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, අයං විඤ්ඤාණක්ඛන්ධෝ. එත්තාවතා ඛෝ භික්ඛු, ඛන්ධානං ඛන්ධාධිවචනං හෝතී’ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් රූපයක් ඇද්ද, රූප ස්කන්ධය යනු මෙයයි.

අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් විඳීමක් ඇද්ද, වේදනා ස්කන්ධය යනු මෙයයි.

අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් සඤ්ඤාවක් ඇද්ද, සඤ්ඤා ස්කන්ධය යනු මෙයයි.

අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් සංස්කාර ඇද්ද, සංස්කාර ස්කන්ධය යනු මෙයයි.

අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් විඤ්ඤාණයක් ඇද්ද, විඤ්ඤාණ ස්කන්ධය යනු මෙයයි.

පින්වත් භික්ෂුව ස්කන්ධයන්ට ස්කන්ධ යන නාමය ඇතිවෙන්නේ මෙපමණකින්මයි.”

කෝ නු ඛෝ භන්තේ, හේතු කෝ පච්චයෝ රූපක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, කෝ හේතු කෝ පච්චයෝ වේදනාක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, කෝ හේතු කෝ පච්චයෝ සඤ්ඤාක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, කෝ හේතු කෝ පච්චයෝ සංඛාරක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, කෝ හේතු කෝ පච්චයෝ විඤ්ඤාණක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනායාති?

“ස්වාමීනී රූප ස්කන්ධය පණවන්නට හේතු වූ කරුණ කුමක්ද? උපකාරී වූ දෙය කුමක්ද? වේදනා ස්කන්ධය පණවන්නට හේතු වූ කරුණ කුමක්ද? උපකාරී වූ දෙය කුමක්ද? සඤ්ඤා ස්කන්ධය පණවන්නට හේතු වූ කරුණ කුමක්ද? උපකාරී වූ දෙය කුමක්ද? සංස්කාර ස්කන්ධය පණවන්නට හේතු වූ කරුණ කුමක්ද? උපකාරී වූ දෙය කුමක්ද? විඤ්ඤාණ ස්කන්ධය පණවන්නට හේතු වූ කරුණ කුමක්ද? උපකාරී වූ දෙය කුමක්ද?”

චත්තාරෝ ඛෝ භික්ඛු, මහාභූතා හේතු චත්තාරෝ මහාභූතා පච්චයෝ රූපක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, ඵස්සෝ හේතු ඵස්සෝ පච්චයෝ වේදනාක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, ඵස්සෝ හේතු ඵස්සෝ පච්චයෝ සඤ්ඤාක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, ඵස්සෝ හේතු ඵස්සෝ පච්චයෝ සංඛාරක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනාය, නාමරූපං ඛෝ භික්ඛු, හේතු නාමරූපං පච්චයෝ විඤ්ඤාණක්ඛන්ධස්ස පඤ්ඤාපනායාති.

“පින්වත් භික්ෂුව, රූපස්කන්ධය පණවන්නට සතර මහාභූතයනුයි හේතු වුනේ. සතර මහාභූත තමයි උපකාර වුනේ. වේදනා ස්කන්ධය පණවන්නට ස්පර්ශයයි හේතු වුනේ. ස්පර්ශයයි උපකාර වුනේ. සඤ්ඤා ස්කන්ධය පණවන්නට ස්පර්ශයයි හේතු වුනේ. ස්පර්ශයයි උපකාර වුනේ. සංස්කාර ස්කන්ධය පණවන්නට ස්පර්ශයයි හේතු වුනේ. ස්පර්ශයයි උපකාර වුනේ. විඤ්ඤාණ ස්කන්ධය පණවන්නට නාමරූපයි හේතු වුනේ. නාමරූපයි උපකාර වුනේ.”

කථං පන භන්තේ, සක්කායදිට්ඨි හෝතීති?

“ස්වාමීනී, සක්කාය දිට්ඨිය ඇතිවෙන්නේ කොහොමද?”

ඉධ භික්ඛු, අස්සුතවා පුථුජ්ජනෝ අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකෝවිදෝ අරියධම්මේ අවිනීතෝ, සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකෝවිදෝ සප්පුරිසධම්මේ අවිනීතෝ, රූපං අත්තතෝ සමනුපස්සති, රූපවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා රූපං, රූපස්මිං වා අත්තානං. වේදනං අත්තතෝ සමනුපස්සති, වේදනාවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා වේදනං, වේදනාය වා අත්තානං. සඤ්ඤං අත්තතෝ සමනුපස්සති, සඤ්ඤාවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා සඤ්ඤං, සඤ්ඤාය වා අත්තානං. සංඛාරේ අත්තතෝ සමනුපස්සති, සංඛාරවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා සංඛාරේ, සංඛාරේසු වා අත්තානං. විඤ්ඤාණං අත්තතෝ සමනුපස්සති, විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, අත්තනි වා විඤ්ඤාණං, විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. ඒවං ඛෝ භික්ඛු, සක්කායදිට්ඨි හෝතීති.

“පින්වත් භික්ෂුව, මෙහිලා අශ්‍රැතවත් පෘතග්ජනයෙක් ඉන්නවා. ඔහු ආර්යයන් වහන්සේලා හඳුනන්නේ නැහැ. ආර්ය ධර්මයට දක්ෂත් නැහැ. ආර්ය ධර්මයෙහි හික්මිලත් නෑ. සත්පුරුෂයන් හඳුනන්නේ නෑ. සත්පුරුෂ ධර්මයට දක්ෂත් නෑ. සත්පුරුෂ ධර්මයෙහි හික්මිලත් නෑ. ඔහු රූපය ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකිනවා. රූපයෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ රූපය තියෙනවා කියල හෝ රූපය තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකිනවා. විඳීම ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකිනවා. විඳීමෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ විඳීම තියෙනවා කියල හෝ විඳීම තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකිනවා. හඳුනාගැනීම ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකිනවා. හඳුනාගැනීමෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ හඳුනාගැනීම තියෙනවා කියලා හෝ හඳුනාගැනීම තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකිනවා. සංස්කාර ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකිනවා. සංස්කාරවලින් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ සංස්කාර තියෙනවා කියලා හෝ සංස්කාර තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකිනවා. විඤ්ඤාණය ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකිනවා. විඤ්ඤාණයෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ විඤ්ඤාණය තියෙනවා කියල හෝ විඤ්ඤාණය තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකිනවා. පින්වත් භික්ෂුව, සක්කාය දිට්ඨිය ඇතිවෙන්නේ ඔය විදිහටයි.”

කථං පන භන්තේ, සක්කායදිට්ඨි න හෝතීති?

“ස්වාමීනී, සක්කාය දිට්ඨිය ඇති නොවන්නේ කොහොමද?”

ඉධ භික්ඛු, සුතවා අරියසාවකෝ අරියානං දස්සාවී අරියධම්මස්ස කෝවිදෝ අරියධම්මේ සුවිනීතෝ, සප්පුරිසානං දස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස කෝවිදෝ සප්පුරිසධම්මේ සුවිනීතෝ, න රූපං අත්තතෝ සමනුපස්සති, න රූපවන්තං වා අත්තානං, නාත්තනි වා රූපං, න රූපස්මිං වා අත්තානං. න වේදනං අත්තතෝ සමනුපස්සති, න වේදනාවන්තං වා අත්තානං, නාත්තනි වා වේදනං, න වේදනාය වා අත්තානං. න සඤ්ඤං අත්තතෝ සමනුපස්සති, න සඤ්ඤාවන්තං වා අත්තානං, නාත්තනි වා සඤ්ඤං, න සඤ්ඤාය වා අත්තානං. න සංඛාරේ අත්තතෝ සමනුපස්සති, න සංඛාරවන්තං වා අත්තානං, නාත්තනි වා සංඛාරේ, න සංඛාරේසු වා අත්තානං. න විඤ්ඤාණං අත්තතෝ සමනුපස්සති, න විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං, නාත්තනි වා විඤ්ඤාණං, න විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. ඒවං ඛෝ භික්ඛු, සක්කායදිට්ඨි න හෝතීති.

“පින්වත් භික්ෂුව, මෙහිලා ශ්‍රැතවත් ආර්ය ශ්‍රාවකයෙක් ඉන්නවා. ඔහු ආර්යයන් වහන්සේලා හඳුනනවා. ආර්ය ධර්මයට දක්ෂයි. ආර්ය ධර්මයෙහි හික්මෙනවා. සත්පුරුෂයන් හඳුනනවා. සත්පුරුෂ ධර්මයට දක්ෂයි. සත්පුරුෂ ධර්මයෙහි හික්මෙනවා. ඔහු රූපය ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. රූපයෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ රූපය තියෙනවා කියල හෝ රූපය තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. විඳීම ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. විඳීමෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ විඳීම තියෙනවා කියල හෝ විඳීම තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. හඳුනාගැනීම ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. හඳුනාගැනීමෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ හඳුනාගැනීම තියෙනවා කියල හෝ හඳුනාගැනීම තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. සංස්කාර ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. සංස්කාරවලින් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ සංස්කාර තියෙනවා කියල හෝ සංස්කාර තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. විඤ්ඤාණය ආත්මය හැටියට මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. විඤ්ඤාණයෙන් හටගත් ආත්මයක් තියෙනවා කියලා හෝ ආත්මය තුළ විඤ්ඤාණය තියෙනවා කියල හෝ විඤ්ඤාණය තුළ ආත්මය තියෙනවා කියලා හෝ මුලාවෙන් දකින්නෙ නෑ. පින්වත් භික්ෂුව, සක්කාය දිට්ඨිය ඇති නොවෙන්නේ ඔය විදිහටයි.”

කෝ නු ඛෝ භන්තේ රූපේ අස්සාදෝ කෝ ආදීනවෝ කිං නිස්සරණං. කෝ වේදනාය අස්සාදෝ කෝ ආදීනවෝ කිං නිස්සරණං. කෝ සඤ්ඤාය අස්සාදෝ කෝ ආදීනවෝ කිං නිස්සරණං. කෝ සංඛාරේසු අස්සාදෝ කෝ ආදීනවෝ කිං නිස්සරණං. කෝ විඤ්ඤාණේ අස්සාදෝ කෝ ආදීනවෝ කිං නිස්සරණන්ති.

“ස්වාමීනී, රූපයෙහි තිබෙන්නේ කවර ආශ්වාදයක්ද? කවර ආදීනවයක්ද? කවර නිස්සරණයක්ද? වේදනාවෙහි තිබෙන්නේ කවර ආශ්වාදයක්ද? කවර ආදීනවයක්ද? කවර නිස්සරණයක්ද? සඤ්ඤාවෙහි තිබෙන්නේ කවර ආශ්වාදයක්ද? කවර ආදීනවයක්ද? කවර නිස්සරණයක්ද? සංස්කාරවල තිබෙන්නේ කවර ආශ්වාදයක්ද? කවර ආදීනවයක්ද? කවර නිස්සරණයක්ද? විඤ්ඤාණයෙහි තිබෙන්නේ කවර ආශ්වාදයක්ද? කවර ආදීනවයක්ද? කවර නිස්සරණයක්ද?”

යං ඛෝ භික්ඛු, රූපං පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සෝමනස්සං අයං රූපේ අස්සාදෝ, යං රූපං අනිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං අයං රූපේ ආදීනවෝ, යෝ රූපේ ඡන්දරාගවිනයෝ ඡන්දරාගප්පහානං ඉදං රූපේ නිස්සරණං. යං ඛෝ භික්ඛු, වේදනං පටිච්ච ….(පෙ)…. සඤ්ඤං පටිච්ච ….(පෙ)…. සංඛාරේ පටිච්ච ….(පෙ)…. විඤ්ඤාණං පටිච්ච උප්පජ්ජති සුඛං සෝමනස්සං අයං විඤ්ඤාණේ අස්සාදෝ, යං විඤ්ඤාණං අනිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං අයං විඤ්ඤාණේ ආදීනවෝ, යෝ විඤ්ඤාණේ ඡන්දරාගවිනයෝ ඡන්දරාගප්පහානං ඉදං විඤ්ඤාණේ නිස්සරණන්ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, රූපය හේතු කොට ගෙන යම් සැපයක්, සොම්නසක් උපදිනවා නම් මෙය තමයි රූපයෙහි ආශ්වාදය. යම් රූපයක් අනිත්‍යයි ද, දුකයි ද, වෙනස් වෙන ස්වභාවයෙන් යුක්තයි ද මෙය තමයි රූපයේ ආදීනවය. රූපය පිළිබඳව ඇති ඡන්දරාගයේ යම් දුරුකිරීමක්, ඡන්දරාග ප්‍රහාණයක් ඇද්ද මෙය තමයි රූපයේ නිස්සරණය නම් වූ නිදහස් වීම. පින්වත් භික්ෂුව විඳීම හේතු කොට ගෙන යම් සැපයක් ….(පෙ)…. සඤ්ඤාව හේතු කොට ගෙන ….(පෙ)…. සංස්කාර හේතු කොට ගෙන ….(පෙ)…. විඤ්ඤාණය හේතු කොට ගෙන යම් සැපයක්, සොම්නසක් උපදිනවා නම් මෙය තමයි විඤ්ඤාණයෙහි ආශ්වාදය. යම් විඤ්ඤාණයක් අනිත්‍යයි ද, දුකයි ද, වෙනස් වෙන ස්වභාවයෙන් යුක්තයි ද මෙය තමයි විඤ්ඤාණයේ ආදීනවය. විඤ්ඤාණය පිළිබඳව ඇති ඡන්දරාගයේ යම් දුරුකිරීමක්, ඡන්දරාග ප්‍රහාණයක් ඇද්ද මෙය තමයි විඤ්ඤාණයේ නිස්සරණය නම් වූ නිදහස් වීම.”

කථං පන භන්තේ, ජානතෝ කථං පස්සතෝ ඉමස්මිඤ්ච සවිඤ්ඤාණකේ කායේ බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තේසු අහිංකාරමමිංකාරමානානුසයා න හොන්තීති?

“ස්වාමීනී, කොහොම දන්නා විටද, කොහොම දකිනා විටද, විඤ්ඤාණය සහිත මේ කයෙත්, බාහිර සියලු නිමිතිවලත්, ‘මමය, මාගේය’ යන හැඟීමෙන් යුතුව මුල් බැස ගත් මාන්නය සම්පූර්ණයෙන්ම නැතුව යන්නේ?”

යං කිඤ්චි භික්ඛු, රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, ‘සබ්බං රූපං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සති. යා කාචි වේදනා ….(පෙ)…. යා කාචි සඤ්ඤා ….(පෙ)…. යේ කේචි සංඛාරා ….(පෙ)…. යං කිඤ්චි විඤ්ඤාණං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, ‘සබ්බං විඤ්ඤාණං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති. ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සති. ඒවං ඛෝ භික්ඛු ජානතෝ ඒවං පස්සතෝ ඉමස්මිඤ්ච සවිඤ්ඤාණකේ කායේ බහිද්ධා ච සබ්බනිමිත්තේසු අහිංකාරමමිංකාරමානානුසයා න හොන්තී’ති.

“පින්වත් භික්ෂුව, අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූප සියල්ලම ‘මගේ නොවේ, මම නොවේ, මගේ ආත්මය නොවේ’ කියල දියුණු කරපු ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකිනවා. ඒ වගේම යම්කිසි විඳීමක් ඇද්ද, ….(පෙ)…. යම් සඤ්ඤාවක් ඇද්ද, ….(පෙ)…. යම් සංස්කාර ඇද්ද, ….(පෙ)…. අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් විඤ්ඤාණයක් ඇද්ද, ඒ සියලු විඤ්ඤාණය ‘මගේ නොවේ, මම නොවේ, මගේ ආත්මය නොවේ’ කියල දියුණු කරපු ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකිනවා.

පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දන්නා විට තමයි, ඔය විදිහට දකින විට තමයි විඤ්ඤාණය සහිත මේ කයෙත්, බාහිර සියලු නිමිතිවලත්, ‘මමය, මාගේය’ යන හැඟීමෙන් යුතුව මුල් බැසගත් මාන්නය සම්පූර්ණයෙන්ම නැතුව යන්නේ.”

අථ ඛෝ අඤ්ඤතරස්ස භික්ඛුනෝ ඒවං චේතසෝ පරිවිතක්කෝ උදපාදි: ‘ඉති කිර භෝ, රූපං අනත්තා, වේදනා අනත්තා, සඤ්ඤා අනත්තා, සංඛාරා අනත්තා, විඤ්ඤාණං අනත්තා, අනත්තකතානි කම්මානි කමත්තානං ඵුසිස්සන්තීති.

එතකොට එක්තරා භික්ෂුවකගේ සිතේ මෙවැනි අදහසක් ඇතිවුනා.

“එතකොට භවත්නි, රූපය අනාත්ම නම්, විඳීමත් අනාත්ම නම්, සඤ්ඤාවත් අනාත්ම නම්, සංස්කාරත් අනාත්ම නම්, විඤ්ඤාණයත් අනාත්ම නම්, අනාත්මව සිට කරපු කර්ම විපාක දෙන්නේ කවර ආත්මක් තුළද?” කියලා.

අථ ඛෝ භගවා තස්ස භික්ඛුනෝ චේතසා චේතෝපරිවිතක්කමඤ්ඤාය භික්ඛූ ආමන්තේසි: ඨානං ඛෝ පනේතං භික්ඛවේ, විජ්ජති යං ඉධේකච්චෝ මෝඝපුරිසෝ අවිද්වා අවිජ්ජාගතෝ තණ්හාධිපතෙය්‍යේන චේතසා සත්ථුසාසනං අතිධාවිතබ්බං මඤ්ඤෙය්‍ය: ‘ඉති කිර භෝ රූපං අනත්තා, වේදනා අනත්තා, සඤ්ඤා අනත්තා, සංඛාරා අනත්තා, විඤ්ඤාණං අනත්තා අනත්තකතානි කම්මානි කමත්තානං ඵුසිස්සන්තී’ති. පටිච්ච විනීතා ඛෝ මේ තුම්හේ භික්ඛවේ, තත්‍ර තත්‍ර ධම්මේසු. තං කිම්මඤ්ඤථ භික්ඛවේ, රූපං නිච්චං වා අනිච්චං වාති?

එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඒ භික්ෂුවගේ සිතුවිල්ල තම සිතින් දැන භික්ෂූන් අමතා වදාළා.

“පින්වත් මහණෙනි, මෙහිලා මෙවැනි දේකුත් දකින්නට ලැබෙනවා නෙව. අවිද්‍යා සහගත වූ, අවිද්‍යාව තුළට පැමිණි, තෘෂ්ණාවෙහි අධිපතිභාවයෙන් යටකොට ගත් සිතින් සිටින හිස් පුරුෂයෙකුට මෙහිලා ශාස්තෘ ශාසනය ඉක්මවා යන්නටත් සිතෙනවා නෙව. ඒ කියන්නේ ‘එතකොට භවත්නි, රූපය අනාත්ම නම්, විඳීමත් අනාත්ම නම්, සඤ්ඤාවත් අනාත්ම නම්, සංස්කාරත් අනාත්ම නම්, විඤ්ඤාණයත් අනාත්ම නම්, අනාත්මව සිට කරපු කර්ම විපාක දෙන්නේ කවර ආත්මක් තුළද?’ කියල සිතනවා නෙව.

පින්වත් මහණෙනි, මා විසින් ඔබව හික්මවා තියෙන්නේ ඒ ඒ ධර්මයන් පිළිබඳව දහම් අවබෝධය පිණිසයි. පින්වත් මහණෙනි, මේ ගැන කුමක්ද සිතන්නේ? රූපය නිත්‍යද? අනිත්‍යද?”

අනිච්චං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, අනිත්‍යයි.”

යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති?

“යමක් වනාහී අනිත්‍ය නම් එය දුකක්ද? සැපක්ද?”

දුක්ඛං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, දුකයි.”

යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං, කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං ‘ඒතං මම, ඒසෝහමස්මි, ඒසෝ මේ අත්තා’ති?

“යමක් වනාහී අනිත්‍ය නම්, දුක නම්, වෙනස් වන ස්වභාවයෙන් යුතු නම්, එය ‘මෙය මගේය, මෙය මමය, මෙය මාගේ ආත්මයය’ කියා මුලාවෙන් දැකීම සුදුසුද?”

නෝ හේතං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, එය සුදුසු නැහැ.”

තං කිං මඤ්ඤථ භික්ඛවේ, වේදනා ….(පෙ)…. සඤ්ඤා ….(පෙ)…. සංඛාරා ….(පෙ)…. විඤ්ඤාණං නිච්චං වා අනිච්චං වාති?

“පින්වත් මහණෙනි, මේ ගැන කුමක්ද සිතන්නේ? වේදනාව ….(පෙ)…. සඤ්ඤාව ….(පෙ)…. සංස්කාර ….(පෙ)…. විඤ්ඤාණය නිත්‍යද? අනිත්‍යද?”

අනිච්චං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, අනිත්‍යයි.”

යං පනානිච්චං, දුක්ඛං වා තං සුඛං වාති?

“යමක් වනාහී අනිත්‍ය නම් එය දුකක්ද? සැපක්ද?”

දුක්ඛං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, දුකයි.”

යං පනානිච්චං දුක්ඛං විපරිණාමධම්මං කල්ලං නු තං සමනුපස්සිතුං ‘ඒතං මම, ඒසෝහමස්මි, ඒසෝ මේ අත්තා’ති?

“යමක් වනාහී අනිත්‍ය නම්, දුක නම්, වෙනස් වන ස්වභාවයෙන් යුතු නම්, එය ‘මෙය මගේය, මෙය මමය, මෙය මාගේ ආත්මයය’ කියා මුලාවෙන් දැකීම සුදුසුද?”

නෝ හේතං භන්තේ.

“ස්වාමීනී, එය සුදුසු නැහැ.”

තස්මාතිහ භික්ඛවේ, යං කිඤ්චි රූපං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, ‘සබ්බං රූපං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං. යා කාචි වේදනා ….(පෙ)…. යා කාචි සඤ්ඤා ….(පෙ)…. යේ කේචි සංඛාරා ….(පෙ)…. යං කිඤ්චි විඤ්ඤාණං අතීතානාගතපච්චුප්පන්නං අජ්ඣත්තං වා බහිද්ධා වා ඕළාරිකං වා සුඛුමං වා හීනං වා පණීතං වා යං දූරේ සන්තිකේ වා, සබ්බං විඤ්ඤාණං නේතං මම, නේසෝහමස්මි, න මේසෝ අත්තා’ති ඒවමේතං යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය දට්ඨබ්බං.

“එහෙම නම් පින්වත් මහණෙනි, මෙහිලා අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූප සියල්ලම ‘මගේ නොවේ, මම නොවේ, මගේ ආත්මය නොවේ’ කියල දියුණු කරපු ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දැක්ක යුතුයි. ඒ වගේම යම්කිසි විඳීමක් ඇද්ද, ….(පෙ)…. යම් සඤ්ඤාවක් ඇද්ද, ….(පෙ)…. යම් සංස්කාර ඇද්ද, ….(පෙ)…. අතීත හෝ අනාගත හෝ වර්තමාන හෝ තමා යැයි සලකන හෝ බාහිර හෝ ගොරෝසු හෝ සියුම් හෝ හීන හෝ ප්‍රණීත හෝ දුර හෝ වේවා, ළඟ හෝ වේවා යම් විඤ්ඤාණයක් ඇද්ද, ඒ සියලු විඤ්ඤාණ ‘මගේ නොවේ, මම නොවේ, මගේ ආත්මය නොවේ’ කියල දියුණු කරපු ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දැක්ක යුතුයි.

ඒවං පස්සං භික්ඛවේ, සුතවා අරියසාවකෝ රූපස්මිං නිබ්බින්දති, වේදනායපි නිබ්බින්දති, සඤ්ඤායපි නිබ්බින්දති, සංඛාරේසුපි නිබ්බින්දති, විඤ්ඤාණස්මිම්පි නිබ්බින්දති, නිබ්බින්දං විරජ්ජති, විරාගා විමුච්චති, විමුත්තස්මිං විමුත්තමිති ඤාණං හෝති: ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්ථත්තායා’ති පජානාතීති.

පින්වත් මහණෙනි, ශ්‍රැතවත් ආර්ය ශ්‍රාවකයා ඔය අයුරින් යථාර්ථය දකිද්දී රූපය කෙරෙහි අවබෝධයෙන්ම කළකිරෙයි. වේදනාව කෙරෙහිත් අවබෝධයෙන්ම කළකිරෙයි. සඤ්ඤාව කෙරෙහිත් අවබෝධයෙන්ම කළකිරෙයි. සංස්කාර කෙරෙහිත් අවබෝධයෙන්ම කළකිරෙයි. විඤ්ඤාණය කෙරෙහිත් අවබෝධයෙන්ම කළකිරෙයි. අවබෝධයෙන්ම කළකිරුණු විට නොඇලෙයි. නොඇලුණු විට නිදහස් වෙයි. නිදහස් වූ විට නිදහස් වූ බවට ඤාණය ඇතිවෙයි. ‘ඉපදීම ක්ෂය වුනා. බඹසර වාසය සම්පූර්ණ කළා. කළ යුත්ත කළා. ඒ වෙනුවෙන් කළ යුතු වෙනත් දෙයක් නැතැ’යි අවබෝධ කරගන්නවා.”

ඉදමවෝච භගවා අත්තමනා තේ භික්ඛූ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දුන්ති.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ උතුම් දේශනය වදාළා. ඒ දේශනය ගැන ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා ගොඩක් සතුටු වුනා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ මේ දේශනය සතුටින් පිළිගත්තා.

ඉමස්මිං ඛෝ පන වෙය්‍යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානේ සට්ඨිමත්තානං භික්ඛූනං අනුපාදාය ආසවේහි චිත්තානි විමුච්චිංසූති.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් මෙම දේශනය වදාරණ කල්හි සැටක් පමණ වූ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ සිත් කිසිවකට ග්‍රහණය නොවී ආශ්‍රවයන්ගෙන් නිදහස් වුනා.

සාදු! සාදු!! සාදු!!!

පුන් පොහෝ දා වදාළ විස්තරාත්මක දෙසුම නිමා විය.

ධර්මදානය උදෙසා පාලි සහ සිංහල අන්තර්ගතය උපුටා ගැනීම https://mahamevnawa.lk/sutta/mn3_3-1-9/ වෙබ් පිටුවෙනි.
Ver.1.40 - Last Updated On 26-SEP-2020 At 03:14 P.M