මා විසින් මෙසේ අසන ලදී. එක් කලෙක භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුරු ජනපදයෙහි කම්මාස්සදම්ම නම් වූ කුරු ජනපදවාසීන්ගේ නියම් ගමෙහි වැඩවෙසෙන සේක. එකල්හී ආයුෂ්මත් ආනන්දයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් තැනක වැඩසිටි සේක් ද, එතැනට පැමිණියහ. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සකසා වන්දනා කොට එකත්පස් ව හිඳගත්හ. එකත්පස් ව හුන් ආයුෂ්මත් ආනන්දයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසූහ.
“ස්වාමීනී, ආශ්චර්ය ය. ස්වාමීනී, අද්භූත ය. ස්වාමීනී, මේ පටිච්ච සමුප්පාද ධර්මය මොනතරම් ගාම්භීර ද? මොනතරම් ගැඹුරු ව පෙනෙන දෙයක් ද? එහෙත් මා හට එය නොගැඹුරු දෙයක් මෙන්, පැහැදිලි ව පෙනෙන දෙයක් මෙන් වැටහෙයි.”
“ආනන්දයෙනි, එසේ කියන්නට එපා. ආනන්දය, එසේ කියන්නට එපා! ආනන්දය, මේ පටිච්ච සමුප්පාද ධර්මය ගැඹුරු දෙයක් ම ය. ගැඹුරින් පෙනෙන දෙයක් ම ය. ආනන්දයෙනි, මේ පටිච්ච සමුප්පාද ධර්මය අවබෝධ නොවීම හේතුවෙන්, නුවණින් ප්‍රත්‍යක්ෂ නොකිරීම හේතුවෙන් මෙසේ මේ සත්ව ප්‍රජාව අවුල් ව ගිය නූල් කැටියක් සේ, කැඳ දමා ගුලි ගැසී අවුල් වූ නූල් කැටියක් සේ, අවුල් වී ගිය මුඤ්ජතණ, සැවැන්දරා මුල් සේ අපාය දුර්ගති විනිපාතයෙන් යුතු සසර ඉක්මවා ගත නොහැකි ව සිටිති.
‘ජරා මරණ මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘ජරා මරණය කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘ඉපදීම හේතුවෙන් ජරා මරණ ඇතිවෙන බව’ යි.
‘ඉපදීම මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘ඉපදීම කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම හේතුවෙන් ඉපදීම ඇතිවෙන බව’ යි.
‘විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘ග්‍රහණය වීම හේතුවෙන් විපාක පිණිස කර්ම සකස් වෙන බව’ යි.
‘ග්‍රහණය වීම මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘ග්‍රහණය වීම කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් ග්‍රහණය වීම සිදුවන බව’ යි.
‘තෘෂ්ණාව මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘තෘෂ්ණාව කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘විඳීම හේතුවෙන් තෘෂ්ණාව හටගන්නා බව’ යි.
‘විඳීම මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘විඳීම කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘ස්පර්ශය හේතුවෙන් විඳීම හටගන්නා බව’ යි.
‘ස්පර්ශය මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘ස්පර්ශය කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘නාමරූප හේතුවෙන් ස්පර්ශය හටගන්නා බව’ යි.
‘නාමරූප මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘නාමරූප කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘විඤ්ඤාණය හේතුවෙන් නාමරූප හටගන්නා බව’ යි.
‘විඤ්ඤාණය මේ හේතුවෙන් වෙයි කියා පැණවිය හැකි හේතුවක් තිබේදැ’යි ආනන්දයෙනි, ඔබෙන් ඇසූ කල්හී ඔහුට ‘තිබේ’ ය කියා කිව යුත්තේ ය. ‘විඤ්ඤාණය කුමක හේතුවෙන් වෙයි දැ’ යි මෙසේ අසයි නම් ඔහුට කිව යුත්තේ ‘නාමරූප හේතුවෙන් විඤ්ඤාණය හටගන්නා බව’ යි.
මෙසේ ආනන්දයෙනි, නාමරූප හේතුවෙන් විඤ්ඤාණය හටගනියි. විඤ්ඤාණය හේතුවෙන් නාමරූප හටගනියි. නාමරූප හේතුවෙන් ස්පර්ශය හටගනියි. ස්පර්ශය හේතුවෙන් විඳීම හටගනියි. විඳීම හේතුවෙන් තෘෂ්ණාව හටගනියි. තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් ග්‍රහණයට හසුවෙයි. ග්‍රහණයට හසු වීම හේතුවෙන් විපාක පිණිස කර්ම සකස් වෙයි. විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම හේතුවෙන් ඉපදීම සිදුවෙයි. ඉපදීම හේතුවෙන් ජරා, මරණ, ශෝක, වැළපීම්, කායික දුක්, මානසික දුක්, සුසුම් හෙළීම් ආදිය හටගනියි. මේ අයුරින් මුළු මහත් දුක්ඛස්කන්ධයාගේ ම හටගැනීම වෙයි.
‘ඉපදීම හේතුවෙන් ජරා මරණ සිදුවෙයි’ යනුවෙන් මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ඉපදීම හේතුවෙන් ජරා මරණ සිදුවන්නේ යම් අයුරකින් ද එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් ඉපදීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; දෙවියන් අතර දෙවියෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, ගාන්ධර්වයන් අතර ගාන්ධර්වයෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, යක්ෂයින් අතර යක්ෂයෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, සත්වයන් අතර සත්වයෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, මිනිසුන් අතර මිනිසෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, සිව්පාවුන් අතර සිව්පාවෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, පක්ෂීන් අතර පක්ෂියෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, සර්පයින් අතර සර්පයෙකු වීම පිණිස හෝ වේවා, ආනන්දයෙනි, ඒ ඒ සත්වයින් අතර ඒ ඒ අයුරින් වීම පිණිස ඉපදීමක් ඇති නොවෙයි නම් සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ඉපදීමක් නැති කල්හී ඉපදීම නම් වූ හේතුව නිරුද්ධ වීමෙන් ජරා මරණය දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ජරා මරණයට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ ඉපදීම යි.
“විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම හේතුවෙන් ඉපදීම සිදුවෙයි’ යනුවෙන් මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම හේතුවෙන් ඉපදීම සිදුවන්නේ යම් අයුරකින් ද එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; කාම ධාතුවෙහි විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වීම, රූප ධාතුවෙහි විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වීම, අරූප ධාතුවෙහි විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වීම ත් ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වීමක් නැත්නම්, විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම නිරුද්ධ වීමෙන් ඉපදීමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නොවේ ම ය”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ඉපදීමට හේතුව වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීම යි.
“‘ග්‍රහණයට හසු වීම හේතුවෙන් විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වන්නේ ය’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ග්‍රහණයට හසු වීම හේතුවෙන් විපාක පිණිස වූ කර්ම සකස් වන්නේ යම් අයුරකින් ද එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් ග්‍රහණයට හසුවීම ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; පංච කාමයන්ගේ ග්‍රහණයට හසු වීම හෝ, දෘෂ්ටීන්ගේ ග්‍රහණයට හසු වීම හෝ, සීල-ව්‍රත ආදියෙහි ග්‍රහණයට හසු වීම හෝ, ආත්මයක් තිබේ ය යන හැඟීමේ ග්‍රහණයට හසු වීම හෝ ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ග්‍රහණයට හසු වීමක් නැති කල්හී ග්‍රහණයට හසු වීම නිරුද්ධ වීමෙන් විපාක පිණිස වූ කර්ම සැකසෙන්නේ ය යන්න දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නොවේ ම ය”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, විපාක පිණිස කර්ම සකස් වීමට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ ග්‍රහණයට හසු වීම යි.
“‘තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් ග්‍රහණයට හසු වෙයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් ග්‍රහණයට හසු වන්නේ යම් අයුරකින් ද, එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් තෘෂ්ණාවක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; රූප කෙරෙහි තෘෂ්ණාව, ශබ්ද කෙරෙහි තෘෂ්ණාව, ගඳ සුවඳ කෙරෙහි තෘෂ්ණාව, රස කෙරෙහි තෘෂ්ණාව, පහස කෙරෙහි තෘෂ්ණාව, අරමුණු කෙරෙහි තෘෂ්ණාව ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් ම තෘෂ්ණාව නැති කල්හී තෘෂ්ණාව නිරුද්ධ වීමෙන් ග්‍රහණයට හසු වීමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ග්‍රහණයට හසුවීමට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ තෘෂ්ණාව යි.
“විඳීම හේතුවෙන් තණ්හාව හටගන්නේ ය’ යි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, විඳීම හේතුවෙන් තෘෂ්ණාව හටගන්නේ යම් අයුරකින් ද එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් විඳීම ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්, ඇසේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම, කනේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම, නාසයේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම, දිවේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම, කයේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම, මනසේ ස්පර්ශයෙන් හටගත් විඳීම ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් ම විඳීම නැති කල්හී, විඳීම නිරුද්ධ වීමෙන් තෘෂ්ණාවක් හටගන්නේ ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, තෘෂ්ණාවට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ විඳීම යි.”
මෙසේ ආනන්දයෙනි, විඳීම හේතුවෙන් තෘෂ්ණාව හටගනියි. තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් සොයයි. සෙවීම හේතුවෙන් ලැබෙයි. ලැබීම හේතුවෙන් ලැබුණු දේ ගැන විනිශ්චයකට යයි. විනිශ්චය කිරීම හේතුවෙන් ආශාවෙන් ඇලෙයි. ආශාවෙන් ඇලීම හේතුවෙන් තමන්ගේ ය කියා එහි සිත බැස ගනියි. තමන්ගේ ය කියා එහි සිත බැස ගැනීම හේතුවෙන් එය සිතෙන් අයත් කරගනියි. එය සිතෙන් අයත් කරගැනීම හේතුවෙන් මසුරු බව ඇතිවෙයි. මසුරු බව හේතුවෙන් එය රකියි. එය රැකීමට ගන්නා අරගලය හේතුවෙන් දඬු මුගුරු ගැනීම්, අවි ආයුධ ගැනීම්, කලකෝළාහල, විරෝධ, වාද විවාද, ‘නුඹ තමයි නුඹ තමයි’ වශයෙන් බැණගැනීම්, කේලාම් කීම්, බොරු කීම් ආදී අනේක වූ පාපී අකුසල් දහම් හටගනියි.
“‘එය රැකීමට ගන්නා අරගලය හේතුවෙන් දඬු මුගුරු ගැනීම්, අවි ආයුධ ගැනීම්, කලකෝලාහල, විරෝධ, වාද විවාද, ‘නුඹ තමයි නුඹ තමයි’ වශයෙන් බැණ ගැනීම්, කේලාම් කීම්, බොරු කීම් ආදී අනේක වූ පාපී අකුසල් දහම් හටගනියි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, එය රැකීමට ගන්නා අරගලය හේතුවෙන් දඬු මුගුරු ගැනීම්, අවි ආයුධ ගැනීම්, කලකෝළාහල, විරෝධ, වාද විවාද, ‘නුඹ තමයි නුඹ තමයි’ වශයෙන් බැණගැනීම්, කේලාම් කීම්, බොරු කීම් ආදී අනේක වූ පාපී අකුසල් දහම් හටගන්නේ යම් අයුරකින් ද, එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය.
ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් රැක ගැනීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම රැකගැනීමක් නැති කල්හී රැකගැනීම නිරුද්ධ වීමෙන් දඬු මුගුරු ගැනීම්, අවි ආයුධ ගැනීම්, කලකෝළාහල, විරෝධ, වාද විවාද, ‘නුඹ තමයි නුඹ තමයි’ වශයෙන් බැණගැනීම්, කේලාම් කීම්, බොරු කීම් ආදී අනේක වූ පාපී අකුසල් දහම් හටගන්නාහු ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නොවේ ම ය”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, දඬු මුගුරු ගැනීම්, අවි ආයුධ ගැනීම්, කලකෝළාහල, විරෝධ, වාද විවාද, ‘නුඹ තමයි නුඹ තමයි’ වශයෙන් බැණ ගැනීම්, කේලාම් කීම්, බොරු කීම් ආදී අනේක වූ පාපී අකුසල් දහම් හට ගැනීමට හේතුව මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ රැක ගැනීම යි.”
“‘මසුරුකම හේතුවෙන් රැකගැනීමේ ආශාව ඇතිවෙයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, මසුරුකම හේතුවෙන් රැකගැනීමේ ආශාව හටගන්නේ යම් අයුරකින් නම් එය මේ ක්‍රමයෙන් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් මසුරුකමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම මසුරුකම නැති කල්හී මසුරුකම නිරුද්ධ වීමෙන් රැක ගැනීමේ ආශාවක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, රැකගැනීමේ ආශාවට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ මසුරුකම යි.”
“‘තමාට අයත් කොට සිතීම හේතුවෙන් මසුරුකම ඇතිවෙයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, තමාට අයත් කොට සිතීම හේතුවෙන් මසුරුකම ඇතිවන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් තමාට අයත් කොට සිතීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම තමාට අයත් කොට සිතීමක් නැති කල්හී, තමාට අයත් කොට සිතීම නිරුද්ධ වීමෙන් මසුරුකමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, මසුරුකමට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ තමාට අයත් කොට සිතීම යි.”
“‘තමන්ගේ ය කියා එහි සිත බැස ගැනීම හේතුවෙන් එය තමාට අයත් කොට සිතයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණක් කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, තමන්ගේ ය කියා එහි සිත බැසගැනීම හේතුවෙන් තමාට අයත් කොට සිතීම ඇතිවන්නේ යම් අයුරකින් නම් එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු තන්හි ම, කා හට වත්, කවර තැනක වත් තමාගේ ය කියා යමක සිත බැසගැනීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම තමාගේ ය කියා සිතෙහි බැසගැනීමක් නැති කල්හී තමාගේ ය කියා සිතෙහි බැසගැනීම නිරුද්ධ වීමෙන් තමාට අයත් කොට සිතීමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, එය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, තමාට අයත් කොට සිතීමට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ තමාගේ ය කියා සිතෙන් බැසගැනීම යි.”
“‘ආශාවෙන් ඇලීම හේතුවෙන් තමන්ගේ ය කියා සිතෙන් බැස ගනියි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ආශාවෙන් ඇලීම හේතුවෙන් තමාගේ ය කියා සිතෙන් බැසගන්නේ යම් අයුරකින් නම් එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි, කාටවත්, කවර තැනකවත්, ආශාවෙන් ඇලීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ඡන්දරාගය නැති කල්හී ඡන්දරාගය නිරුද්ධ වීමෙන් තමාගේ ය කියා සිතෙන් බැසගැනීමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, තමාගේ ය කියා සිතෙන් බැසගැනීමට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ ආශාවෙන් ඇලීම යි.”
“‘ලද දෙය ගැන විනිශ්චය කිරීම හේතුවෙන් ඡන්දරාගය හටගනියි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ලද දෙය ගැන විනිශ්චය කිරීම හේතුවෙන් ඡන්දරාගය හටගන්නේ යම් අයුරකින් ද එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි ම, කාටවත්, කවර තැනකවත්, ලද දෙයක් ගැන විනිශ්චයක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ලද දෙය ගැන විනිශ්චය නැති කල්හී විනිශ්චය නිරුද්ධ වීමෙන් ඡන්දරාගයක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ඡන්දරාගයට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ විනිශ්චය යි.”
“‘ලැබීම හේතුවෙන් ලැබුණු දේ ගැන විනිශ්චයකට යන්නේය’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ලැබීම හේතුවෙන් ලද දෙය ගැන විනිශ්චයකට යන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි ම, කාටවත්, කවර තැනකවත්, ලැබීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ලැබීම නැති කල්හී, ලැබීම නිරුද්ධ වීමෙන්, විනිශ්චයක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, විනිශ්චයකට යෑම පිණිස හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ ලැබීම යි.”
“‘සෙවීම හේතුවෙන් ලැබෙයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, සෙවීම හේතුවෙන් ලැබෙන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි ම, කාටවත්, කවර තැනකවත්, සෙවීමක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, සර්වප්‍රකාරයෙන් ම සෙවීම නැති කල්හී, සෙවීම නිරුද්ධ වීමෙන් ලැබීමක් දකින්නට ලැබේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ලැබීමකට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ සෙවීම යි.”
“‘තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් සොයයි’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, තෘෂ්ණාව හේතුවෙන් සොයන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි ම, කාටවත්, කවර තැනකවත්, තෘෂ්ණාවක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; කාම තෘෂ්ණාව, භව තෘෂ්ණාව, විභව තෘෂ්ණාව ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් ම තෘෂ්ණාව නැති කල්හී, තෘෂ්ණාව නිරුද්ධ වීමෙන් සොයා යාමක් දකින්නට ලැබෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, සෙවීමකට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ තෘෂ්ණාව යි.
මෙසේ ආනන්දයෙනි, සසරගත දුකට හේතුවන තණ්හාව ත්, සමාජගත අර්බුදවලට හේතුවන තණ්හාව ත් යන මේ දහම් දෙක එකම විඳීමට දෙආකාරයකින් එක් වී තිබෙයි.
‘ස්පර්ශය හේතුවෙන් විඳින්නේ’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, ස්පර්ශය හේතුවෙන් විඳින්නේ යම් අයුරකින් නම් එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, සියල්ලන්ට සියළු අයුරින්, සියල්ලන්ට සියළු තන්හි ම, කාටවත්, කවර තැනකවත්, ස්පර්ශයක් ඇත්තේ ම නැත්නම්, එනම්; ඇසේ ස්පර්ශය, කනේ ස්පර්ශය, නාසයේ ස්පර්ශය, දිවේ ස්පර්ශය, කයේ ස්පර්ශය, මනසේ ස්පර්ශය ය. සර්වප්‍රකාරයෙන් ම ස්පර්ශය නැති කල්හී ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් විඳීමක් දකින්නට ලැබෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, විඳීමකට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ ස්පර්ශය යි.”
20. ‘නාමරූප හේතුවෙන් ස්පර්ශය හටගන්නේ’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, නාමරූප හේතුවෙන් ස්පර්ශය හටගන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය. ආනන්දයෙනි, යම් ආකාර වලින්, යම් සටහන් වලින්, යම් සළකුණු වලින්, යම් විස්තර වලින් නාමකයෙහි පැණවීමක් ඇද්ද, ඒ ආකාර, ඒ සටහන්, ඒ සළකුණු, ඒ විස්තර නැති කල්හී රූප කය පිළිබඳ ව නාමයන්ගේ එකතුවක් දකින්නට ලැබෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“ආනන්දයෙනි, යම් ආකාර වලින්, යම් සටහන් වලින්, යම් සළකුණු වලින්, යම් විස්තර වලින්, රූප කයෙහි පැණවීමක් ඇද්ද, ඒ ආකාර, ඒ සටහන්, ඒ සළකුණු, ඒ විස්තර නැති කල්හී, නාම කය පිළිබඳ ව රූපයන්ගේ හැපීමෙන් එක් වීමක් පැණවේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“ආනන්දයෙනි, යම් ආකාර වලින්, යම් සටහන් වලින්, යම් සළකුණු වලින්, යම් විස්තර වලින්, නාම කයෙහිත් – රූප කයෙහි ත් පැණවීමක් ඇද්ද, ඒ ආකාර, ඒ සටහන්, ඒ සළකුණු, ඒ විස්තර නැති කල්හී නාමයන්ගේ එකතුවක් හෝ රූපයන්ගේ හැපීමෙන් එකතුවක් හෝ පැණවේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“ආනන්දයෙනි, යම් ආකාර වලින්, යම් සටහන් වලින්, යම් සළකුණු වලින්, යම් විස්තර වලින්, නාමරූපයෙහි පැණවීමක් ඇද්ද, ඒ ආකාර, ඒ සටහන්, ඒ සළකුණු, ඒ විස්තර නැති කල්හී ස්පර්ශයක් පැණවේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ස්පර්ශයකට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ නාමරූප යි.
‘විඤ්ඤාණය හේතුවෙන් නාමරූප හටගන්නේ ය’ යි මෙසේ මේ කරුණක් කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, විඤ්ඤාණය හේතුවෙන් නාමරූප හටගන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය.
ආනන්දයෙනි, විඤ්ඤාණයක් මව්කුසෙහි නොබැස ගන්නේ නම්, එකල්හී මව්කුසෙහි නාමරූපය එකට ගොනු වී යයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“ආනන්දයෙනි, විඤ්ඤාණයක් මව්කුසකට බැසගෙන තිබී, නැවත බැහැරට ඉවත් වෙයි නම්, එකල්හී නාමරූපය මෙබඳු ජීවිතයක් උපදවා දේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“ආනන්දයෙනි, දරුවෙකුගේ හෝ දැරියකගේ හෝ විඤ්ඤාණය ළදරු අවදියෙහි ම එහි පැවැත්ම කැඩෙන්නේ නම්, එවිට නාමරූප වැඩීමකට, දියුණුවකට, විපුල බවකට පත්වේවි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, නාමරූපයට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ විඤ්ඤාණය යි.
‘නාමරූප හේතුවෙන් විඤ්ඤාණය හටගන්නේ’ යැයි මෙසේ මේ කරුණ කියන ලදී. ආනන්දයෙනි, නාමරූප හේතුවෙන් විඤ්ඤාණය හටගන්නේ යම් අයුරකින් නම්, එය මේ ක්‍රමයෙනුත් දත යුත්තේ ය.
ආනන්දයෙනි, විඤ්ඤාණයත් නාමරූපයෙහි පිහිටක් නොලබයි නම්, මතු ඉදිරියට ඉපදීම, ජරා මරණ, කායික දුක් ආදියෙහි හටගැනීමක් පැණවේවිද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, විඤ්ඤාණයට හේතු වූයේ මෙය ම ය. පසුබිම මෙය ම ය. හටගැනීම මෙය ම ය. ප්‍රත්‍යය මෙය ම ය. එනම් මේ නාමරූපය යි.
ආනන්දයෙනි, මෙපමණකින් ම උපත හෝ වෙයි. ජරාව හෝ වෙයි. මරණය හෝ වෙයි. චුතවීම හෝ වෙයි. යළි ඉපදීම හෝ වෙයි. මෙපමණකින් ම නම්ගොත් භාවිතය වෙයි. මෙපමණකින් ම භාෂා ව්‍යවහාරය වෙයි. මෙපමණකින් ම ඉරියව්වලින් හැඟවීම වෙයි. මෙපමණකින් ම ප්‍රඥාව හැසිරවීම වෙයි. මෙපමණකින් ම සසර සැරිසරා යාම වෙයි. මෙපමණකින් ම මෙබඳු ජීවිතයකගේ පැණවීම වෙයි. එනම් මේ නාමරූපය විඤ්ඤාණය සමඟ ඔවුනොවුන්ට උපකාර වීමෙන් පැවතීම යි.
ආනන්දයෙනි, ආත්මය තිබේ යැයි කියන්නා එය පණවන්නේ කවර කරුණු මත ද? ආනන්දයෙනි, රූපවත් වූ හෝ කුඩා ආත්මයක් තිබේ යැයි කියන්නා ‘මාගේ කුඩා වූ ආත්මය රූපවත්’ ය කියා පණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, රූපවත් වූ හෝ අනන්ත ආත්මයක් තිබේ යැයි කියන්නා ‘මාගේ අනන්ත වූ ආත්මය රූපවත්’ ය කියා පණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, අරූපවත් වූ හෝ කුඩා ආත්මයක් තිබේ යැයි කියන්නා ‘මාගේ කුඩා වූ ආත්මය අරූපවත්’ ය කියා පණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, අරූපවත් වූ හෝ අනන්ත ආත්මයක් තිබේ යැයි කියන්නා ‘මාගේ අනන්ත වූ ආත්මය අරූපවත්’ ය කියා පණවන්නේ ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය තිබේ යැයි කියා පණවයි ද, හෙතෙම රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ පණවයි. හෙතෙම රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ පණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට සිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී රූපවත් වූ කුඩා වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි පවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය තිබේ යැයි කියා පණවයි ද, හෙතෙම රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ පණවයි. හෙතෙම රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ පණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට සිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී රූපවත් වූ අනන්ත වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි පවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය තිබේ යැයි කියා පණවයි ද, හෙතෙම අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ පණවයි. හෙතෙම අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ පණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට සිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී අරූපවත් වූ කුඩා වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි පවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය තිබේ යැයි කියා පණවයි ද, හෙතෙම අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ පණවයි. හෙතෙම අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ පණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට සිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී අරූපවත් වූ අනන්ත වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි පවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය. ආනන්දයෙනි, ආත්මය තිබේ යැයි කියන්නා එය පණවන්නේ මෙම කරුණු මත යි.
ආනන්දයෙනි, ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නා එය නොපණවන්නේ කවර කරුණු මත ද?
ආනන්දයෙනි, රූපවත් වූ හෝ කුඩා ආත්මයක් තිබේ යැයි නොකියන්නා ‘මාගේ කුඩා වූ ආත්මය රූපවත්’ ය කියා නොපණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, රූපවත් වූ හෝ අනන්ත ආත්මයක් තිබේ යැයි නොකියන්නා ‘මාගේ අනන්ත වූ ආත්මය රූපවත්’ ය කියා නොපණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, අරූපවත් වූ හෝ කුඩා ආත්මයක් තිබේ යැයි නොකියන්නා ‘මාගේ කුඩා වූ ආත්මය අරූපවත්’ ය කියා නොපණවන්නේ ය. ආනන්දයෙනි, අරූපවත් වූ හෝ අනන්ත ආත්මයක් තිබේ යැයි නොකියන්නා ‘මාගේ අනන්ත වූ ආත්මය අරූපවත්’ ය කියා නොපණවන්නේ ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නේ නොපණවයි ද, හෙතෙම රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. හෙතෙම රූපවත් වූ කුඩා ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට නොසිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී රූපවත් වූ කුඩා වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි නොපවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නේ නොපණවයි ද, හෙතෙම රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. හෙතෙම රූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට නොසිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී රූපවත් වූ අනන්ත වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි නොපවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නේ නොපණවයි ද, හෙතෙම අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. හෙතෙම අරූපවත් වූ කුඩා ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට නොසිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී අරූපවත් වූ කුඩා වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි නොපවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නේ නොපණවයි ද, හෙතෙම අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය මේ ජීවිතය තුළ පමණක් තිබේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. හෙතෙම අරූපවත් වූ අනන්ත ආත්මය අනාගත ජීවිතය තුළ වන්නේ ය කියා හෝ නොකියන්නේ නොපණවයි. එමෙන් ම අනුන් අස්ථිර යැයි කියන්නා වූ දෙයක් ස්ථිර ව පැවතීම පිණිස කරුණු පවසන්නෙමි යි කියා හෝ ඔහුට නොසිතෙන්නේ වෙයි. ආනන්දයෙනි, මෙසේ ඇති කල්හී අරූපවත් වූ අනන්ත වූ ආත්මය ඇත්තේ යැයි දෘෂ්ටිගතිකයා හට එය සිතෙහි නොපවතින්නේ ය යන්න කීම සුදුසු ය. ආනන්දයෙනි, ආත්මය තිබේ යැයි නොකියන්නා එය නොපණවන්නේ මෙම කරුණු මත ය.
ආනන්දයෙනි, ආත්මයක් ඇතැයි දකින්නා දකින්නේ කවර කරුණු මත ද?
ආනන්දයෙනි, වේදනාව ආත්මය යැයි දකින්නා ‘මාගේ ආත්මය විඳීම’ යැයි කියා හෝ දකින්නේ වෙයි. ‘වේදනාව මාගේ ආත්මය නොවේ. මාගේ ආත්මය විඳීම් රහිත’ යැයි ආනන්දයෙනි, මෙසේ හෝ ආත්මය දකින්නා දකින්නේ වෙයි. ‘මාගේ ආත්මය වේදනාව නොවෙයි. මාගේ ආත්මය විඳීම් රහිත ද නොවෙයි. මාගේ ආත්මය විඳියි. මාගේ ආත්මය විඳින ස්වභාවයෙන් යුක්ත යි.’ මෙසේ හෝ ආනන්දයෙනි, ආත්මය දකින්නා දකින්නේ වෙයි.
ආනන්දයෙනි, එහිලා ඔවුන් අතුරෙන් යමෙක් ‘වේදනාව මාගේ ආත්මය’ යැයි කිය යි ද, ඔහුට මෙසේ කිව යුත්තේ ය. ආයුෂ්මත, මේ තුන් අයුරු වූ විඳීමක් ඇත්තේ ය. සැප වේදනාව, දුක් වේදනාව සහ දුක් සැප රහිත වේදනාව යි. මේ තුන් වේදනාවන්ගෙන් ඔබ ආත්මය වශයෙන් දකින්නේ කවර විඳීමක් ද?
ආනන්දයෙනි, යම් වෙලාවක සැප විඳීමක් විඳියි නම් එසමයෙහි දුක් විඳීමක් ද නොවිඳියි. දුක් සැප රහිත විඳිමක් ද නොවිඳියි. එසමයෙහි සැප වූ විඳීමක් ම විඳින්නේ වෙයි.
ආනන්දයෙනි, යම් වෙලාවක දුක් විඳීමක් විඳියි නම් එසමයෙහි සැප විඳීමක් ද නොවිඳියි. දුක් සැප රහිත විඳීමක් ද නොවිඳියි. එසමයෙහි දුක් වූ විඳීමක් ම විඳින්නේ වෙයි.
ආනන්දයෙනි, යම් වෙලාවක දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳියි නම් එසමයෙහි දුක් විඳීමක් ද නොවිඳියි. සැප විඳිමක් ද නොවිඳියි. එසමයෙහි දුක්සැප රහිත වූ විඳීමක් ම විඳින්නේ වෙයි.
ආනන්දයෙනි, සැප වේදනාව ත් අනිත්‍යය ය. හේතූන් නිසා සකස් වී ඇත්තේ ය. හේතූන් නිසා හටගත්තේ ය. ක්ෂය වී යන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නැසෙන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නොඇලිය යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය. ඇල්ම නිරුද්ධ කළ යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය.
ආනන්දයෙනි, දුක් වේදනාව ත් අනිත්‍යය ය. හේතූන් නිසා සකස් වී ඇත්තේ ය. හේතූන් නිසා හටගත්තේ ය. ක්ෂය වී යන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නැසෙන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නොඇලිය යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය. ඇල්ම නිරුද්ධ කළ යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය.
ආනන්දයෙනි, දුක්සැප රහිත වේදනාව ත් අනිත්‍යය ය. හේතූන් නිසා සකස් වී ඇත්තේ ය. හේතූන් නිසා හටගත්තේ ය. ක්ෂය වී යන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නැසෙන ස්වභාව ඇත්තේ ය. නොඇලිය යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය. ඇල්ම නිරුද්ධ කළ යුතු ස්වභාව ඇත්තේ ය.
සැප විඳීමක් විඳින්නෙකුට ‘මෙය මාගේ ආත්මය’ යැයි සිතක් ඇති වෙයි ද, ඔහුගේ ඒ සැප වේදනාව නිරුද්ධ වීමෙන් ‘මාගේ ආත්මය පහව ගියේ’ යැයි සිතෙයි.
දුක් විඳීමක් විඳින්නෙකුට ‘මෙය මාගේ ආත්මය’ යැයි සිතක් ඇති වෙයි ද, ඔහුගේ ඒ දුක් වේදනාව නිරුද්ධ වීමෙන් ‘මාගේ ආත්මය පහව ගියේ’ යැයි සිතෙයි.
දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳින්නෙකුට ‘මෙය මාගේ ආත්මය’ යැයි සිතක් ඇති වෙයි ද, ඔහුගේ ඒ දුක් සැප රහිත වේදනාව නිරුද්ධ වීමෙන් ‘මාගේ ආත්මය පහව ගියේ’ යැයි සිතෙයි.
මෙසේ හේ මෙලොව දී ම අනිත්‍ය වූ සැප දුක් දෙකින් මිශ්‍ර වූ උපදින්නා වූ නැසෙන්නා වූ ස්වභාව ඇති ආත්මයක් දකින්නේ නම් දකියි. යමෙක් ‘විඳීම මාගේ ආත්මය’ යැයි මෙසේ පැවසුවෙහි ද, ආනන්දයෙනි, එහෙයින් ඔවුන්ට ‘වේදනාව මාගේ ආත්මය’ යැයි දකින්නට නොරිසි වෙයි.
ආනන්දයෙනි, එහිලා යමෙක් මෙසේ පැවසුවේ ද, ‘මාගේ ආත්මය වේදනාව නොවේ. මාගේ ආත්මය වේදනා රහිත වූවකි’ කියා. ඔහුට මෙසේ කිව යුත්තේ ය.
‘ආයුෂ්මත, යම් තැනක සියළු ආකාරයෙන් විඳීමක් නැත්නම්, එතැන මේ මම වෙමි’ යි කියා කිසිවක් තිබෙන්නේ ද?”
“ස්වාමීනී, එය නොවේ ම ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ‘මාගේ ආත්මය වේදනාව නොවේ. මාගේ ආත්මය වේදනා රහිත වූවකි’ යන කරුණ දකින්නට නොකැමති වෙයි.
ආනන්දයෙනි, ඔවුන් අතුරින් යමෙක් මෙසේ කීවේ ද, ‘වේදනාව මාගේ ආත්මය නොවේ ම ය. මාගේ ආත්මය වේදනාව රහිත වූ දෙයකුත් නොවෙයි. මාගේ ආත්මය විඳියි. මාගේ ආත්මය විඳින ස්වභාව ඇත්තේ ය’ කියා. ඔහුට මෙසේ කිව යුත්තේ ය.
ඉදින් ආයුෂ්මත, වේදනාව සියළු දෙනාට ම සියළු විදියෙන් ම, සියළු දෙනාට ම සියළු අයුරින් ම, ඉතිරි නැති ව නිරුද්ධ වන්නාහු නම්, සියළු අයුරින් ම වේදනාව නැති කල්හී වේදනාව නිරුද්ධ වීමෙන් එහි ‘මේ මම වෙමි’යි කියා යමක් ඇත්තේ ද?”
“ස්වාමීනී, එය නැත්තේ ය.”
“එහෙයින් ආනන්දයෙනි, ‘වේදනාව මාගේ ආත්මය නොවේ ම ය. මාගේ ආත්මය වේදනාව රහිත වූ දෙයකුත් නොවෙයි. මාගේ ආත්මය විඳියි. මාගේ ආත්මය විඳින ස්වභාව ඇත්තේ ය’ යන කරුණ දකින්නට නොකැමති වෙයි.”
ආනන්දයෙනි, යම් කලක භික්ෂුව වේදනාව ආත්මය වශයෙන් නොදකියි ද, වේදනා රහිත වූ ආත්මයකුත් නොදකියි ද, මාගේ ආත්මය විඳියි. මාගේ ආත්මය විඳින ස්වභාවයෙන් ඇත්තේ යැයි කියා නොදකියි ද, ඔහු මෙසේ නොදකින්නේ ලෝකයේ කිසිවකට ග්‍රහණය නොවෙයි. ග්‍රහණය නොවන කල්හී තැති නොගනී. තැති නොගන්නේ තමා තුළ ම පිරිනිවීමට පත් වෙයි. ඉපදීම ක්ෂය වූයේ ය. බඹසර වාසය නිම කරන ලදී. කළ යුත්ත කරන ලදී. නිවන පිණිස කළ යුතු අනෙකක් නැතැයි දැන ගනියි.
ආනන්දයෙනි, මෙසේ මිදුණු සිත් ඇති ඒ නිකෙලෙස් භික්ෂුව අරභයා යමෙක් මෙසේ කිය යි නම්, ‘තථාගත තෙමේ මරණින් මතු සිටින්නේ ය යන්න මොහුගේ දෘෂ්ටියකි’ යි යන්න කීම අයුතුය. ‘තථාගත තෙමේ මරණින් මතු නොසිටින්නේ ය යනුවෙන් මොහුගේ දෘෂ්ටියකි’ යි යන්න කීම අයුතුය. ‘තථාගත තෙමේ මරණින් මතු සිටින්නේ ය, නොසිටින්නේ ය යනුවෙන් මොහුගේ දෘෂ්ටියකි’ යි යනුවෙන් කීම අයුතුය. ‘තථාගත තෙමේ මරණින් මතු නොසිටින්නේ ය, නොම නොසිටින්නේ ය යන්න මොහුගේ දෘෂ්ටියකි’ යි යනුවෙන් කීම අයුතුය. එයට හේතුව කුමක් ද? ආනන්දයෙනි, යම්තාක් භාෂාවක් ඇද්ද, යම්තාක් භාෂා ව්‍යවහාරය ඇද්ද, යම්තාක් නිර්වචන ඇද්ද, යම්තාක් නිර්වචන මාර්ග ඇද්ද, යම්තාක් පැණවීම් ඇද්ද, යම්තාක් පණවන මාර්ග ඇද්ද, යම්තාක් ප්‍රඥාව ඇද්ද, යම්තාක් ප්‍රඥාවේ හැසිරීම ඇද්ද, යම් තාක් සසර පැවැත්ම තිබෙන්නේ ද, එය විශිෂ්ට ඥානයෙන් අවබෝධ කොට එයින් නිදහස් වී ගිය භික්ෂුව පිළිබඳ ව ‘ඒ විශිෂ්ට ඥානයෙන් අවබෝධ කොට එයින් නිදහස් වී ගිය භික්ෂුව නොදනියි, නොදකියි. එබැවින් ඔහුගේ දෘෂ්ටිය මෙසේ යැ’යි කීම අයුතුය.
ආනන්දයෙනි, මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන තැන් සතක් ඇත්තේ ය. එමෙන් ම ආයතන දෙකක් ඇත්තේ ය.
විඤ්ඤාණය පිහිටන තැන් සත මොනවා ද?
ආනන්දයෙනි, කාය නානාත්වය ඇති, සංඥා නානත්වය ඇති සත්වයෝ සිටිති. මිනිසුන් සේ ය. ඇතැම් දෙවියන් සේ ය. ඇතැම් විනිපාතිකයන් සේ ය. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන පළමුවෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, කාය නානාත්වය ඇති, සංඥා ඒකත්වය ඇති සත්වයෝ සිටිති. ප්‍රථම ධ්‍යානයෙන් උපන් බ්‍රහ්මකායික දෙවියන් සේ ය. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන දෙවෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, කාය ඒකත්වය ඇති, සංඥා නානාත්වය ඇති සත්වයෝ සිටිති. ආභස්සර දෙවියන් සේ ය. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන තුන්වෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, කාය ඒකත්වය ඇති, සංඥා ඒකත්වය ඇති සත්වයෝ සිටිති. සුභකිණ්හ දෙවියන් සේ ය. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සිව්වෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, සියළු අයුරින් රූප සංඥා ඉක්මවීමෙන්, ගොරෝසු සංඥාවන් නැතිවීමෙන්, නා නා සංඥාවන් නොමෙනෙහි කිරීමෙන්, ‘ආකාශය අනන්තය’ ය වශයෙන් සමවත් වඩා ආකාසානඤ්චායතනයෙහි උපන් සත්වයෝ සිටිති. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන පස්වෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, සියළු අයුරින් ආකාසානඤ්චායතනය ඉක්මවීමෙන්, ‘විඤ්ඤාණය අනන්තය’ ය වශයෙන් සමවත් වඩා විඤ්ඤාණඤ්චායතනයෙහි උපන් සත්වයෝ සිටිති. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සයවෙනි තැන යි.
ආනන්දයෙනි, සියළු අයුරින් විඤ්ඤාණඤ්චායතනය ඉක්මවීමෙන්, ‘කිසිවක් නැතැ’ යි සමවත් වඩා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයෙහි උපන් සත්වයෝ සිටිති. මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සත්වෙනි තැන යි.
අසංඥසත්ව ලෝකය යන ආයතනය පළමුවැන්නයි. නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනය ම දෙවැන්න යි.
ආනන්දයෙනි, එහිලා මිනිසුන් සේ, ඇතැම් දෙවියන් සේ, ඇතැම් විනිපාතිකයන් සේ කාය නානාත්වය ඇති, සංඥා නානත්වය ඇති සත්වයන් සිටින්නා වූ යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන පළමු තැනක් ඇත්තේ ද, ආනන්දයෙනි, යමෙක් එය ත් දනියි නම්, එහි හටගැනීම ත් දනියි නම්, එහි නැතිවීම ත් දනියි නම්, එහි ආශ්වාදය ත් දනියි නම්, එහි ආදීනවය ත් දනියි නම්, එහි නිස්සරණය ත් දනියි නම්, ඔහු විසින් එය උපතක් සඳහා සතුටින් පිළිගන්නට සුදුසු වෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නුසුදුසු ය.”
“ආනන්දයෙනි, එහිලා යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන දෙවෙනි තැනක් ඇද්ද ….(පෙ)…. යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන තෙවෙනි තැනක් ඇද්ද ….(පෙ)…. යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සිව්වෙනි තැනක් ඇද්ද ….(පෙ)…. යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන පස්වෙනි තැනක් ඇද්ද ….(පෙ)…. යම් මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සයවෙනි තැනක් ඇද්ද ….(පෙ)…. ආනන්දයෙනි, එහිලා මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සත්වෙනි තැනක් ඇද්ද, සියළු අයුරින් ම විඤ්ඤාණඤ්චායතනය ඉක්මවීමෙන් ‘කිසිවක් නැතැ’යි සමවත් වඩා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයෙහි උපන් සත්වයෝ වෙත් නම්, ආනන්දයෙනි, යමෙක් එය ත් දනියි නම්, එහි හටගැනීම ත් දනියි නම්, එහි නැතිවීම ත් දනියි නම්, එහි ආශ්වාදය ත් දනියි නම්, එහි ආදීනවය ත් දනියි නම්, එහි නිස්සරණය ත් දනියි නම්, ඔහු විසින් එය උපතක් සඳහා සතුටින් පිළිගන්නට සුදුසු වෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නුසුදුසු ය.”
“ආනන්දයෙනි, එහිලා යම් මේ අසංඥසත්ව ලෝකය නම් වූ ආයතනයක් ඇද්ද, ආනන්දයෙනි, යමෙක් එය ත් දනියි නම්, එහි හටගැනීම ත් දනියි නම්, එහි නැතිවීම ත් දනියි නම්, එහි ආශ්වාදය ත් දනියි නම්, එහි ආදීනවය ත් දනියි නම්, එහි නිස්සරණය ත් දනියි නම්, ඔහු විසින් එය උපතක් සඳහා සතුටින් පිළිගන්නට සුදුසු වෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නුසුදුසු ය.”
“ආනන්දයෙනි, එහිලා යම් මේ නේවසංඥානාසංඥායතනය ඇද්ද, ආනන්දයෙනි, යමෙක් එය ත් දනියි නම්, එහි හටගැනීම ත් දනියි නම්, එහි නැතිවීම ත් දනියි නම්, එහි ආශ්වාදය ත් දනියි නම්, එහි ආදීනවය ත් දනියි නම්, එහි නිස්සරණය ත් දනියි නම්, ඔහු විසින් එය උපතක් සඳහා සතුටින් පිළිගන්නට සුදුසු වෙයි ද?”
“ස්වාමීනී, මෙය නුසුදුසු ය.”
“ආනන්දයෙනි, යම් කලෙක භික්ෂුව මේ විඤ්ඤාණය පිහිටන සත් තැන පිළිබඳ ව ත්, මේ ආයතන දෙක පිළිබඳ ව ත්, එහි හටගැනීම ත්, එහි නැතිවීම ත්, එහි ආශ්වාදය ත්, එහි ආදීනවය ත්, එහි නිස්සරණය ත් ඒ වූ සැටියෙන් ම අවබෝධ කොට කිසිවකට ග්‍රහණය නොවී නිදහස් වූයේ වෙයි ද, ආනන්දයෙනි, මේ භික්ෂුව ‘පඤ්ඤාවිමුත්ත’ යැයි කියනු ලැබේ.
ආනන්දයෙනි, මේ විමෝක්ෂයෝ අටකි. ඒ කවර අටක් ද යත්;
රූපවත් වූයේ රූපයන් දකියි. මෙය පළමු විමෝක්ෂය යි.
ආධ්‍යාත්මයෙහි අරූප සංඥී ව බාහිර රූපයන් දකියි. මෙය දෙවෙනි විමෝක්ෂය යි.
ඒ සමාධි අරමුණ සුභ වශයෙන් ම ගෙන එහි බලවත් ව බැස ගත්තේ වෙයි. මෙය තුන්වෙනි විමෝක්ෂය යි.
සියළු අයුරින් රූප සංඥා ඉක්මවීමෙන්, ගොරෝසු සංඥාවන් නැතිවීමෙන්, නා නා සංඥාවන් නොමෙනෙහි කිරීමෙන්, ‘ආකාශය අනන්තය’ ය වශයෙන් සමවත් වඩා ආකාසානඤ්චායතනයට පැමිණ වාසය කරයි. මෙය සිව්වෙනි විමෝක්ෂය යි.
සියළු අයුරින් ආකාසානඤ්චායතනය ඉක්මවීමෙන්, ‘විඤ්ඤාණය අනන්තය’ ය වශයෙන් සමවත් වඩා විඤ්ඤාණඤ්චායතනයට පැමිණ වාසය කරයි. මෙය පස්වෙනි විමෝක්ෂය යි.
සියළු අයුරින් විඤ්ඤාණඤ්චායතනය ඉක්මවීමෙන්, ‘කිසිවක් නැතැ’ යි සමවත් වඩා ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයට පැමිණ වාසය කරයි. මෙය සය වෙනි විමෝක්ෂය යි.
සියළු අයුරින් ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය ඉක්මවීමෙන්, නේවසංඥා- නාසංඥායතනයට පැමිණ වාසය කරයි. මෙය සත්වෙනි විමෝක්ෂය යි.
සියළු අයුරින් නේවසංඥානාසංඥායතනය ඉක්මවීමෙන් සංඥා වේදයිත නිරෝධයට පැමිණ වාසය කරයි. මෙය අටවෙනි විමෝක්ෂය යි.
ආනන්දයෙනි, මේවා අෂ්ට විමෝක්ෂයෝ ය.
ආනන්දයෙනි, යම් කලෙක භික්ෂුව, මේ අෂ්ට විමෝක්ෂයන්ට අනුලෝම වශයෙනුත් සමවදියි ද, ප්‍රතිලෝම වශයෙනුත් සමවදියි ද, කැමති තැනක, කැමති අයුරින්, කැමති තාක් සමවදියි ද, එයින් නැගිටියි ද, ආශ්‍රවයන් ද ක්ෂය කිරීමෙන් අනාශ්‍රව වූ චිත්ත විමුක්තිය ත්, ප්‍රඥා විමුක්තිය ත් මේ ජීවිතයේ දී ම තම විශිෂ්ට ඥානයෙන් සාක්ෂාත් කොට එයට පැමිණ වාසය කරයි ද, ආනන්දයෙනි, මේ භික්ෂුව ‘උභතෝභාග විමුත්ත’ යැයි කියනු ලැබේ. ආනන්දයෙනි, මේ උභතෝභාග විමුක්තියට වඩා උත්තරීතර වූ හෝ ප්‍රණීතතර වූ හෝ අන්‍ය උභතෝභාග විමුක්තියක් නැත්තේ ය.”
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළ සේක. සතුටු සිත් ඇති ආයුෂ්මත් ආනන්දයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ භාෂිතය සතුටින් පිළිගත්තාහුය.
සාදු! සාදු!! සාදු!!!
මහා නිදාන සූත්‍රය නිමා විය.
ධර්මදානය උදෙසා පාලි සහ සිංහල අන්තර්ගතය උපුටා ගැනීම https://mahamevnawa.lk/sutta/dn2_2/ වෙබ් පිටුවෙනි.
Ver.1.40 - Last Updated On 26-SEP-2020 At 03:14 P.M