මා හට අසන්නට ලැබුනේ මේ විදිහට යි. ඒ දිනවල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුරු ජනපදයෙහි මහත් භික්ෂු සංඝයා සමඟ චාරිකාවේ වඩිමින් සිටිය දී ථුල්ලකොට්ඨිත නම් කුරු වැසියන් ගේ නියම් ගමෙහි වැඩසිටියා. එවිට ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගම් වාසී බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතියන් හට මෙය අසන්නට ලැබුනා.
“භවත්නි, ශාක්‍ය කුලයෙන් නික්මී පැවිදි වූ, ශාක්‍ය පුත්‍ර වූ ශ්‍රමණ ගෞතමයන් වහන්සේ මහත් භික්ෂුසංඝයා සමඟ කුරු ජනපද චාරිකාවෙහි වඩිමින් සිටියදී ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමට ත් වැඩම කොට සිටිනවා. ඒ භාග්‍යවත් ගෞතමයන් වහන්සේ පිළිබඳව මෙබඳු වූ කල්‍යාණ කීර්ති රාවයක් උද්ගතව පැතිරී තිබෙනවා.
‘ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ මේ කරුණු හේතුවෙන් අරහං වන සේක. සම්මා සම්බුද්ධ වන සේක. විජ්ජාචරණ සම්පන්න වන සේක. සුගත වන සේක. ලෝකවිදූ වන සේක. අනුත්තරෝ පුරිසදම්ම සාරථී වන සේක. සත්ථා දේවමනුස්සානං වන සේක. බුද්ධ වන සේක. භගවා වන සේක’ කියල. ඒ වගේ ම උන්වහන්සේ මේ දෙවියන් සහිත, මරුන් සහිත, බඹුන් සහිත, ශ්‍රමණ බ්‍රාහ්මණයින් සහිත, දෙව් මිනිස් ප්‍රජාවෙන් යුතු ලෝකයා හට ස්වකීය වූ විශිෂ්ට ඤාණයෙන් සාක්ෂාත් කරගත් ධර්මයක් දේශනා කරනවා. උන්වහන්සේ ධර්මය දේශනා කරනවා. මුල කල්‍යාණ වූ, මැද කල්‍යාණ වූ, සමාප්තිය වූ කල්‍යාණ වූ, අර්ථ සහිත වූ, පැහැදිලි ප්‍රකාශන මාධ්‍යයකින් හෙබියා වූ මුළුමනින් ම පිරිපුන්, පිරිසිදු නිවන් මඟ ප්‍රකාශ කරනවා. මෙබඳු වූ රහතුන් ගේ දැක්ම කොතරම් අගේ ද” කියා ඒ බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරුන් අතර කතාබහ ඇතිවුනා.
ඉතින් ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගම්වැසි බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරු භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණුනා. පැමිණි ඇතැමෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩිවුනා. ඇතැමෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමඟ සතුටු වුනා. සතුටු විය යුතු පිළිසඳර කතා බහේ යෙදුනා. එකත්පස්ව වාඩි වුනා. ඇතැමෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට දෑත් එක්කොට වන්දනා කිරීමෙන් පසු එකත්පස්ව වාඩි වුනා. ඇතැමෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ඉදිරියෙන් නම් ගොත් වශයෙන් හඳුන්වා දී එකත්පස්ව වාඩිවුනා. ඇතැමෙක් නිශ්ශබ්දව ම එකත්පස්ව වාඩි වුනා. එකත්පස්ව වාඩි වූ ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගම්වැසි බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරු හට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දැහැමි කතාවෙන් කරුණු දැක්වා වදාළා. සමාදන් කරවා වදාළා. තෙද ගන්වා වදාළා. සතුටු කරවා වදාළා.
එවේලෙහි ඒ ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමෙහි ප්‍රධාන සිටුවරයා ගේ පුත්‍රයා වන රට්ඨපාල නම් තරුණ කුමාරයෙක් ඒ පිරිස අතරෙහි වාඩි වී සිටියා. ඉතින් ඒ රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා හට මෙහෙම හිතුනා. “භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් යම් අයුරකින් ධර්ම දේශනා කරන සේක් ද, ඒ අයුරින් ඒකාන්ත පරිපූර්ණ වූ ඒකාන්ත පාරිශුද්ධ වූ, පිරිසිදු කළ සංඛයක් බඳු නිවන් මඟ හැසිරෙන එක ගිහි ජීවිතය තුළ දී නම් පහසු දෙයක් නොවේ. එනිසා මං කෙස් රැවුල් බහා කසා වත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන එක තමයි හොඳ.”
එවේලෙහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දැහැමි කතාවෙන් කරුණු දැක්වූ, සමාදන් කරවූ, තෙද ගැන්වූ, සතුටු කරවූ ථුල්ලකොට්ඨිත ගම්වැසි බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරුන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ ධර්මය සතුටින් පිළිගෙන අනුමෝදන් වෙලා හුනස්නෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට පැදකුණු කොට පිටත් වුනා. එතකොට රට්ඨපාල කුමාරයා ථුල්ලකොට්ඨිත ගම්වැසි බ්‍රාහ්මණ ගෘහපතිවරුන් නික්ම ගොස් සුළු වෙලාවකින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණුනා. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩිවුනා. එකත්පස්ව හිඳගත් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසුවා.
“ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ යම් යම් අයුරකින් ධර්ම දේශනා කරන සේක් ද, ඒ අයුරින් ඒකාන්ත පරිපූර්ණ වූ ඒකාන්ත පාරිශුද්ධ වූ, පිරිසිදු කළ සංඛයක් බඳු නිවන් මඟ හැසිරෙන එක ගිහි ජීවිතය තුළ දී නම් පහසු දෙයක් නොවේ. එනිසා ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මට පැවිද්ද ලැබේවා! උපසම්පදාව ද ලැබේවා!”
“පින්වත් රට්ඨපාල, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වන්නට මව්පියන් ගෙන් අවසර ගත්තා ද?”
“ස්වාමීනී, මං ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වන්නට මව්පියන් ගෙන් අවසර ගත්තෙ නෑ.”
“පින්වත් රට්ඨපාල, තථාගයන් වහන්සේලා මව්පියන් විසින් අවසර නො දුන් දරුවෙකු පැවිදි කරන්නෙ නැහැ.”
“ස්වාමීනී, එහෙම නම් ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනේ පැවිදි වීමට මට මව්පියන් ගෙන් අවසර ලැබෙයි නම් ඒ අයුරින් මා කටයුතු කරන්නම්.”
ඉතින් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා හුනස්නෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට පැදකුණු කොට මව්පියන් කරා ගියා. ගිහින් මව්පියන්ට මෙය පැවසුවා. “මෑණියනි, පියාණෙනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් යම් යම් අයුරකින් වදාරණ ලද ශ්‍රී සද්ධර්මය දැනගන්නට නම්, ඒ අයුරින් ඒකාන්ත පරිපූර්ණ වූ ඒකාන්ත පාරිශුද්ධ වූ, පිරිසිදු කළ සංඛයක් බඳු නිවන් මඟ හැසිරෙන එක ගිහි ජීවිතය තුළ දී නම් පහසු දෙයක් නොවේ. එනිසා මං කෙස් රැවුල් බහා කසා වත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට කැමතියි. ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වීමට මට අවසර දෙන්න.”
මෙසේ පැවසූ විට රට්ඨපාල කුල පුත්‍රයා ගේ මව්පියන් රට්ඨපාල කුල පුතු හට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ තමයි අප ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් පින්වත් රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ එන්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. අපි මරණයේ දී වුණත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ අපි ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?”
දෙවෙනි වතාවට ත් ….(පෙ)…. තුන්වෙනි වතාවට ත්, මව්පියන්ට මෙය පැවසුවා. “මෑණියනි, පියාණෙනි, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් යම් යම් අයුරකින් වදාරණ ලද ශ්‍රී සද්ධර්මය දැනගන්නට නම්, ඒ අයුරින් ඒකාන්ත පරිපූර්ණ වූ ඒකාන්ත පාරිශුද්ධ වූ, පිරිසිදු කළ සංඛයක් බඳු නිවන් මඟ හැසිරෙන එක ගිහි ජීවිතය තුළ දී නම් පහසු දෙයක් නොවේ. එනිසා මං කෙස් රැවුල් බහා කසා වත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට කැමතියි. ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වීමට මට අවසර දෙන්න.”
මෙසේ පැවසූ විට රට්ඨපාල කුල පුත්‍රයා ගේ මව්පියන් රට්ඨපාල කුල පුතු හට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ තමයි අප ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් පින්වත් රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ එන්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. අපි මරණයේ දී වුනත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ අපි ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?”
එතකොට මව්පියන් ගෙන් පැවිදි වීමට අවසර නො ලැබූ රට්ඨපාල කුමාරයා කිසිවක් නො අතුල ඒ බිම එතැන ම ඇද වැටුනා. ‘එක්කො මං මෙතන ම මැරිලා යනවා. නැත්නම් පැවිදි වෙනවා’ කියල.
ඉතින් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ගේ මව්පියන් රට්ඨපාල කුල පුතු හට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ තමයි අප ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් පින්වත් රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ එන්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. අපි මරණයේ දී වුනත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ අපි ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?”
එසේ පැවසූ විට රට්ඨපාල කුමාරයා නිශ්ශබ්ද වුනා. දෙවෙනි වතාවට ත්, ….(පෙ)…. තුන්වෙනි වතාවට ත්, රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ගේ මව්පියන් රට්ඨපාල කුල පුතු හට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ තමයි අප ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් පින්වත් රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. පින්වත් රට්ඨපාල පුතේ, නුඹ එන්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. අපි මරණයේ දී වුනත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ අපි ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?” තුන්වෙනි වතාවට ත් රට්ඨපාල කුමාරයා නිශ්ශබ්ද වුනා.
එතකොට රට්ඨපාල කුල පුත්‍රයා ගේ මව්පියන් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ගේ යහළුවන් කරා ගියා. ගිහින් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයන් ගේ යහළුවන්ට මෙය කිව්වා. “අනේ පින්වත් දරුවනේ, රට්ඨපාල කුමාරයා කිසිවක් නො අතුල බිමෙහි ඇද වැටිලා ඉන්නවා. ‘එක්කො මෙතන ම මාගේ මරණය සිදුවේවි. එහෙම නැත්නම් පැවිදි වේවි’ කියල. අනේ දරුවෙනේ වරෙව්, රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ළඟට පැමිණෙව්. පැමිණ රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා හට මෙය පවසව්. ‘ප්‍රිය යහළු රට්ඨපාලය, නුඹ තමයි මේ දෙමව්පියන් ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් යහළු රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. යහළු රට්ඨපාලය, නැගිටින්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. දෙමව්පියන් මරණයේ දී වුනත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ ඒ උදවිය ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?’ කියල.”
ඉතින් රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ යහළුවන් රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ මාපියන් හට පිළිතුරු දී රට්ඨපාල කුමාරයා වෙත පැමිණුනා. පැමිණ රට්ඨපාල කුමාරයාට මෙය පැවසුවා. “ප්‍රිය යහළු රට්ඨපාලය, නුඹ තමයි මේ දෙමව්පියන් ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් යහළු රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. යහළු රට්ඨපාලය, නැගිටින්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. දෙමව්පියන් මරණයේ දී වුනත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ ඒ උදවිය ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?”
එසේ පැවසූ විට රට්ඨපාල කුමාරයා නිශ්ශබ්ද වුණා. දෙවෙනි වතාවට ත් ….(පෙ)…. තුන්වෙනි වතාවට ත්, රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ යහළුවන් රට්ඨපාල කුමාරයාට මෙය පැවසුවා. “ප්‍රිය යහළු රට්ඨපාලය, නුඹ තමයි මේ දෙමව්පියන් ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් යහළු රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. යහළු රට්ඨපාලය, නැගිටින්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. හැබැයි නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට නම් අවසර දෙන්නෙ නැහැ. දෙමව්පියන් මරණයේ දී වුණත් නුඹ ගෙන් වෙන්වන්නට කැමති නැහැ. එහෙම එකේ ඒ උදවිය ජීවත්ව සිටිය දී නුඹට ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දේවි ද?” තුන්වෙනි වතාවට ත් රට්ඨපාල කුමාරයා නිශ්ශබ්ද වුනා.
එතකොට රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ යහළුවන් රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ මව්පියන් වෙත ගියා. ගිහින් රට්ඨපාල කුමාරයා ගේ මව්පියන්ට මෙය පැවසුවා. “මෑණියනි, පියාණෙනි, මේ රට්ඨපාල කුමාරයා ‘එක්කො මගේ මරණය මෙතැන ම සිද්ධ වේවි. නැත්නම් මං පැවිදි වේවි’ කියල කිසිවක් නො අතුල බිමෙහි එතනම වැටිල ඉන්නවා නෙව. යම් හෙයකින් ඔබ රට්ඨපාල කුමාරයාට ගිහි ගෙය අත්හැර පැවිදි වෙන්නට අවසර නො දුන හොත් එතන ම ඔහු ගේ මරණය සිද්ධ වේවි. නමුත් යම්හෙයකින් ඔබ රට්ඨපාල කුමාරයාට ගිහි ගෙය අත්හැර පැවිදි වෙන්නට අවසර දුනහොත් පැවිදි වූ කුමාරයාව දැකගන්නට පුළුවන්. ඒ වගේ ම යම් හෙයකින් රට්ඨපාල කුමාරයා ගිහි ගෙය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිද්දට සිත් අලවා වාසය නො කළ හොත්, ආයෙ ඉතින් වෙන කොහේ යන්ට ද? ආපසු මෙහි ම හැරී එනවා නෙව. එනිසා රට්ඨපාල කුමාරයාට ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට අවසර දෙනු මැනව.”
“එසේ නම් දරුවෙනි, රට්ඨපාල කුමාරයාට ගිහි ගෙයින් නික්ම පැවිදි වෙන්නට අවසර දෙන්නම්. හැබැයි පැවිදි වෙලා වුනත් මව්පියන් ඉදිරියේ නිතර නිතර පෙනී සිටින්නට වේවි.”
එතකොට රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ගේ යහළුවන් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා වෙත පැමිණුනා. පැමිණ රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයාට මෙය පැවසුවා. “ප්‍රිය යහළු රට්ඨපාලයෙනි, නුඹ තමයි මේ දෙමව්පියන් ගේ එක ම දරුවා. ප්‍රිය වූ, මනාප වූ, සුව සේ ඇතිදැඩි කළ, සුව සේ පෝෂණය කළ දරුවා. ඉතින් යහළු රට්ඨපාල, නුඹ කිසි දුකක් දන්නෙ නැහැ. යහළු රට්ඨපාලය, නැගිටින්න. හොඳින් කන්න, බොන්න, සිත් අලවා ගෙන ඉන්න. ඉතින් හොඳට කමින්, බොමින්, සිත් අලවමින්, කම්සැප පරිභෝග කරමින්, පින් දහම් කරමින්, ගිහි ජීවිතයෙහි ඇලී ඉන්න. ඒ වගේ ම ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙන්නට මව්පියන් ගෙන් අවසර ත් ලැබුනා. හැබැයි එක දෙයක් තියෙනවා. පැවිදි වෙලා වුනත් මව්පියන් ඉදිරියේ නිතර නිතර පෙනී සිටින්නට වේවි.”
එතකොට රට්ඨපාල කුමාරයා නැගිට දුර්වල වූ ශරීර ශක්තිය යළි ගොඩනගා ගෙන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණුනා. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩි වුනා. එකත්පස්ව හිඳ ගත් රට්ඨපාල කුමාරයා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසුවා. “ස්වාමීනී, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වීමට මව්පියන් ගෙන් අවසර ලැබුනා. භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මාව පැවිදි කරන සේක්වා!” ඉතින් රට්ඨපාල කුමාරයා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමීපයේ පැවිද්ද ලැබුවා. උපසම්පදාව ත් ලැබුවා.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් උපසම්පදාව ලබා සුළු කලකින් අඩමාසයකින් පමණ ථුල්ල කොට්ඨිත නියම් ගමෙහි කැමතිතාක් වැඩ හිඳ සැවැත් නුවර කරා චාරිකාවෙහි වැඩියා. අනුපිළිවෙලින් චාරිකාවේ වඩිමින් සැවැත් නුවරට වැඩියා. ඒ දිනවල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩසිටියේ සැවත් නුවර ජේතවන නම් වූ අනාථපිණ්ඩික සිටුවරයා ගේ ආරාමයෙහි ය.
ඉතින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ තනිව ම හුදෙකලා වුනා. අප්‍රමාදී වුනා. කෙලෙස් තවන වීරියෙන් යුතු වුනා. කාය ජීවිත දෙක්හි අපේක්ෂා රහිතව ධර්මයෙහි හැසිරෙද්දී, යම් උතුම් අර්ථයක් පිණිස කුල පුත්‍රයන් මනා කොට ගිහි ජීවිතය අත්හැර බුදු සසුනෙහි පැවිදි වෙද්ද, බඹසර ජීවිතයේ නිමාව වන ඒ උතුම් අරහත්වය මෙහි දී ම තමන් ගේ විශිෂ්ට ඤාණයෙන් සාක්ෂාත් කොට එයට පැමිණ වාසය කළා. ‘ඉපදීම ක්ෂය වුණා. බඹසර වාසය සම්පූර්ණ කළා. කළ යුත්ත කළා. මත්තෙහි කළ යුතු කිසිවක් නැතැ’යි අවබෝධ කරගත්තා. ඉතින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ ද, රහතන් වහන්සේලා අතර කෙනෙක් බවට පත් වුනා.
එදා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණියා. පැමිණ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩි වුනා. එකත්පස්ව වාඩි වුන ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසුවා. “ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මට අවසර දෙන සේක් නම්, මං මාපියන් ඉදිරියෙහි පෙනී සිටින්නට කැමතියි.”
එකල්හි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් ගේ සිතිවිල්ල තම සිතින් පිරිසිඳ දැන මෙනෙහි කොට වදාළා. යම් කලෙක ‘ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ශාසනයෙහි හික්මීම ප්‍රතික්ෂේප කොට හීන වූ ගිහි බවට වැටෙන්නට අභව්‍ය යැ’යි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දැන වදාළ සේක් ද, එවිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් හට මෙය වදාළා. “පින්වත් රට්ඨපාලයෙනි, දැන් යමකට කාලය නම් එය දැනගන්න.”
ඉතින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ හුනස්නෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට පැදකුණු කොට සෙනසුන් අස්පස් කොට තබා පා සිවුරු ගෙන ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගම දෙසට පිටත් වුනා. අනුපිළිවෙලින් චාරිකාවෙහි වඩිමින් ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමට පැමිණියා. ඒ දිනවල ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ වැඩවිසුවේ කෝරව්‍ය රජු ගේ මිගාචීර නම් උද්‍යානයෙහි ය. එදා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ පෙරවරුවෙහි සිවුරු හැඳ පොරවා ගෙන පාත්‍රය ගෙන ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමෙහි පිඬු පිණිස වැඩියා. ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමෙහි ගෙපිලිවෙලින් පිඬු පිණිස වඩිමින් තම පියා ගේ මාළිගය වෙත ත් පැමිණියා. එවේලෙහි ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ ගේ පියා මධ්‍යම ද්වාර ශාලාවෙහි සේවකයෙක් ලවා හිස පීරවා ගනිමින් සිටියා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් ගේ පියා දුරින් ම වඩින්නා වූ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේව දැක්කා. දැක මෙය පැවසුවා.
“මේ හිස මුඩු ශ්‍රමණවරුන් තමයි අප ගේ ප්‍රිය මනාප වූ එක ම දරුවා ව මහණ කරගත්තේ.” එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ තම පියා ගේ මාළිගයෙන් දානයක් ලැබුවෙ නැහැ. ප්‍රතික්ෂේප කිරීමක් ලැබුවෙත් නැහැ. නමුත් සැබැවින් ම ආක්‍රෝශ නම් ලැබුවා.
ඒ වෙලාවෙහි ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ ඤාති දාසියක් පිළුණු වූ පිට්ටුවක් වීසි කරනු කැමති වුනා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ එම ඤාති දාසියට මෙය පැවසුවා. “ඉදින් පින්වත් සොයුරිය, එය වීසි කළ යුතු දෙයක් නම් මෙහි මාගේ පාත්‍රයට දමන්න.”
ඉතින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ ඤාති දාසිය ඒ පිළුණු පිට්ටුව ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පාත්‍රයට දමන්නී අත් පා හැඩ රුවෙන් ද, හඬේ ස්වරයෙන් ද හඳුනාගත්තා. ඒ රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ ඤාති දාසිය රට්ඨපාල මාතාව වෙත ගියා. ගිහින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ මැණීයන්ට මෙය පැවසුවා. “සැබැවින් ම ආර්යාවෙනි, දන්නවා ද? ආර්ය පුත්‍ර වූ රට්ඨපාලයන් වහන්සේ වැඩම කරලා සිටිනවා නෙව.”
“එම්බා කෙල්ල, ඔය කතාව ඇත්තක් නම්, අද පටන් තී දාසියක් නො වෙයි.” එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ මව් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියා වෙත ගියා. ගිහින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියාණන් හට මෙය පැවසුවා. “සැබැවින් ම ගෘහපතිය, දන්නවා ද? රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයා ඇවිත් ඉන්නවා ලු.”
ඒ මොහොතේ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ ඒ පිළුණු වූ පිට්ටුව ගෙන එක්තරා බිත්තියකට පිට දී වළඳනවා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියාණන් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වෙත පැමිණුනා. පැමිණ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන්ට මෙය පැවසුවා. “රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, ඔය වළඳන්නේ පිළුණු වූ පිට්ටුවක් නෙව. රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, තමන් ගේ නිවසට යා යුතු බව දන්නේ නැද්ද?”
“පින්වත් ගෘහපතිය, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වූ අපට ගෙයක් කොයින් ද? පින්වත් ගෘහපතිය, අපට ගෙවල් නැහැ. පින්වත් ගෘහපතිය, ඔබ ගේ නිවසට අප පැමිණුනා. පින්වත් ගෘහපතිය, නමුත් එහිදී දානයක් නම් ලැබුනෙ නැහැ. ප්‍රතික්ෂේප කිරීමකුත් ලැබුනෙ නැහැ. හැබැයි ආක්‍රෝශ නම් ලැබුනා.”
“රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, එන්න. ගෙට යමු.”
“පින්වත් ගෘහපතිය, වැඩක් නැහැ. අද ආහාර ගැනීම කරල ඉවරයි.”
“එසේ වී නම් රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, හෙට දවසේ දානය පිළිගත මැනැව.”
එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ නිශ්ශබ්දතාවයෙන් යුතුව එම ඇරයුම පිළිගත්තා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් තම ඇරයුම පිළිගත් බව දැන රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියා සිය මාළිගයට ගියා. ගොස් මහත් වූ රන් රුවන් රැසක් ගොඩ ගස්වා කළාලයකින් වස්සවා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පැරණි බිරින්දෑවරුන් ඇමතුවා.
“කණවැන්ඳුම් තැනැත්තියෙනි, නුඹලා එව්. යම් අලංකාරයකින් සැරසුන විට ඉස්සර රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයාට ප්‍රිය බවක්, මනාපයක් ඇතිවෙනවා ද, අන්න එබඳු අලංකාරයෙන් සැරසෙව්.”
ඉතින් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියා ඒ රැය අවෑමෙන් තම මාළිගයෙහි ප්‍රණීත වූ ඛාද්‍යභෝජ්‍ය සකසා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ට ‘පුත රට්ඨපාලයෙනි, දැන් සුදුසු කාලය යි. දානය පිළියෙල කළා.’ කියලා කල් දැනුම් දුන්නා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ පෙරවරුවෙහි සිවුරු හැඳ පොරවා ගෙන පාත්තරය ගෙන සිය පියා ගේ මාළිගය වෙත පැමිණුනා. පැමිණ පණවන ලද අසුනෙහි වැඩසිටියා. එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ගේ පියා ඒ වසා තිබූ කළාලය ඉවත් කොට ගොඩ ගසා ඇති රන් රුවන් රාශිය පෙන්වා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ට මෙය පැවසුවා.
“පුත රට්ඨපාලයෙනි, මෙය නුඹ ගේ මව සතු ධනය යි. අනික නුඹ ගේ පියා සතු ධනය යි. අනික මුත්තා සතු ධනය යි. රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, දැන් ඉතින් භෝග සම්පත් වළඳන්නට ත් පුළුවනි. පින් කරගන්නට ත් පුළුවනි. රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, නුඹ එන්න. සසුනෙහි හික්මීම ප්‍රතික්ෂේප කොට ගිහි බවට පැමිණ භෝග සම්පත් වළඳන්න. පින්දහම් කරන්න.”
“පින්වත් ගෘහපතිය, ඉදින් ඔබ මා කියන දෙය කරනවා නම්, මේ හිරණ්‍යස්වර්ණ රැස ගැල්වල පටවා ගෙන ගොස් ඒවා එයින් බැහැර කොට ගංඟාව මැද සැඩ පහරට ගිල්ලවා දමන්න. මක් නිසාද යත්; පින්වත් ගෘහපතිය, මේවා හේතු කොට ගෙන ශෝක, වැළපීම්, දුක්, දොම්නස් උපදිනවා. සුසුම් හෙලීම් උපදිනවා.”
එතකොට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පැරණි බිරින්දෑවරුන් වෙන වෙන ම පා වලින් ගෙන ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් හට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් ආර්ය පුත්‍රය, යම් අප්සාරාවන් පිණිස නුඹ වහන්සේ බඹසර හැසිරෙන සේක් නම්, ඒ අප්සරාවෝ කෙබඳු ද?”
“පින්වත් සොහොයුරියනි, මං අප්සරාවන් හේතු කොට ගෙන බඹසර හැසිරෙන්නෙ නැහැ.”
එවිට “අහෝ! ආර්ය පුත්‍ර වූ පින්වත් රට්ඨපාලයාණෝ අපට සොහොයුරිවාදයෙන් කතා කරනවා නෙව” කියා එතන ම සිහි නැතුව වැටුනා.
එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ පියාණන් හට මෙය පැවසුවා.
“ඉදින් පින්වත් ගෘහපතිය බොජුන් දිය යුතු නම්, දෙනු මැනව. මේ අයුරින් අපව වෙහෙසට පත් කරන්නට එපා!”
“රට්ඨපාල පුතණුවෙනි, වළඳන්න. දානය පිළියෙල කරල යි තියෙන්නෙ.” එවිට ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් ගේ පියා ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන්ට ප්‍රණීත වූ ආහාරපාන ආදියෙන් සියතින් ම පිළි ගැන්නුවා. මැනවින් වැළඳෙව්වා. ඉක්බිති වළඳා නිම වු ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ සිටිවන ම මේ ගාථාවන් වදාළා.
හොඳ හැටියට ඇට නහර ගලපලා ලස්සනට තිබෙන මේ ශරීරයේ ඇත්ත දිහා බලන්න. මේ ශරීරය ලෙඩ වෙලා යන දෙයක්. ස්ථිර පැවැත්මක් නැති දෙයක්. නමුත් අඥාන ජනයා බහුලව සිතන්නෙ ම මේ ශරීරය ගැන ම යි.
මුතු මැණික් ආභරණවලින් සරසලා තිබුණ ත් මේ ශරීරයේ සත්‍ය තත්ත්වය ම යි බලන්ට ඕන. හමකින් ඔතා තිබෙන මේ ඇට ගොඩ ලස්සනට පේන්නෙ ඇඳුම නිසා.
දෙපාවල පාට ගාලා තිබුනත්, සුවඳ විට හපලා මුඛය සුවඳ කළත්, මෝඩ ජනතාව ගේ මෝහයට විතරයි ඒක ගැලපෙන්නෙ. නිවන සොයා යන කෙනෙකුට ඒකෙන් පලක් නෑ.
කොණ්ඩා මෝස්තර දමලා, ඇස් පාට කරල තිබුනත්, මෝඩ ජනතාවගේ මෝහයට විතරයි ඒක ගැලපෙන්නෙ. නිවන සොයා යන කෙනෙකුට ඒකෙන් පලක් නෑ.
මේ කුණු ශරීරය කොයි තරම් ලස්සනට සරසලා අලංකාර කරලා අළුත් භාජනයක් වගේ තැබුවත් මෝඩ ජනතාව ගේ මෝහයට විතරයි ඒක ගැලපෙන්නෙ. නිවන සොයා යන කෙනෙකුට ඒකෙන් පලක් නෑ.
මුව වැද්දා මුවන් අල්ලන්ට උගුල් අටවලා තියෙන්නෙ. ඒ වුනාට මේ පාර නම් මුවා උගුලට අහුවුනේ නෑ. මුව වැද්දා හඬ හඬා සිටිද්දී අපි ගොදුරු කාලා පැනලා යනවා.
ඉතින් ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ හිටිවන ම මේ ගාථාරත්නයන් පවසා කෝරව්‍ය රජතුමා ගේ මිගාචීර උද්‍යානයට පැමිණුනා. පැමිණ එක්තරා රුක් සෙවනක දිවා විහරණයෙන් වැඩසිටියා.
එකල්හි කෝරව්‍ය රජු මිගව නම් උයන්පල්ලාට මෙය පැවසුවා. “යහළු මිගව, මිගාචීර උද්‍යාන භූමිය පිරිසිදු කරන්න. ඒ සොඳුරු බිම දකින්නට යන්නට ඕන.” “එසේය දේවයනි” කියා ඒ උයන්පල්ලා කෝරව්‍ය රජුට පිළිතුරු දී මිගාචීර උද්‍යානය පිරිසිදු කරද්දී, එක්තරා රුක් සෙවනක දිවා විහරණයෙන් වැඩසිටින ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ව දකින්නට ලැබුනා. දැක කෝරව්‍ය රජු වෙත පැමිණුනා. පැමිණ කෝරව්‍ය රජුට මෙය පැවසුවා. “පින්වත් දේවයනි, උයන් බිම පිරිසිදු කළා. නුඹ වහන්සේ යම් කුලපුත්‍රයෙකු ගේ ගුණ වර්ණනාව නිතර කියනවා නම්, අන්න ඒ කුලපුත්‍රයා වන ථුල්ලකොට්ඨිතයෙහි අග්‍ර සිටු කුලයෙහි පුත්‍රයා වූ රට්ඨපාල කුලපුත්‍රයන් වහන්සේ ත් එහි වැඩසිටිනවා. උන්වහන්සේ එක්තරා රුක්සෙවනක දිවා විහරණයෙන් වැඩසිටිනවා.” “එසේ වී නම් යහළු මිගව, අද උද්‍යාන ක්‍රීඩා පිණිස යෑමෙන් ඵලක් නැත. අපි ඒ භවත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේව ඇසුරු කිරීම යි හොඳ.”
ඉක්බිති කෝරව්‍ය රජු එහි දී උයන් කෙළි පිණිස යම් ඛාද්‍ය භෝජ්‍යයක් පිළියෙල කරන ලද ද, ඒ හැම බැහැර කරන්න කියා සොඳුරු සොඳුරු වාහනයන් සකසා, සොඳුරු වාහනයක නැගී, සොඳුරු සොඳුරු වාහන වලින් මහත් රාජානුභාවයෙන් යුතුව ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේව දකිනු පිණිස ථුල්ලකොට්ඨිත නියම් ගමෙන් නික්ම ගියා. යානයෙන් යා හැකි තාක් ගොස් යානයෙන් බැස පා ගමනින් ම පිරිස් පිරිවරාගෙන ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් කරා පැමිණුනා. පැමිණ ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන් සමඟ සතුටු වුනා. සතුටු විය යුතු පිළිසඳර කතාව නිමවා එකත්පස්ව සිටගත්තා. එකත්පස්ව සිටි කෝරව්‍ය රජු ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ට මෙය පැවසුවා.
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙහි ඇතුන් පිට අතුරන මේ ඇතිරිය මත හිඳිනු මැනව.”
“පින්වත් මහාරාජ, කම් නැත. ඔබ හිඳින්න. මං සිය අසුනෙහි වාඩි වෙලා නෙව ඉන්නෙ.”
කෝරව්‍ය රජු ඒ පැණවූ අසුනෙහි වාඩි වුනා. වාඩි වී කෝරව්‍ය රජු ආයුෂ්මත් රට්ඨපාල තෙරුන්ට මෙය පැවසූවා.
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, යම් පිරිහීමකින් යුක්ත වන ඇතැම් පුද්ගලයෙක් මෙහි දී කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික පැවිද්දට පැමිණෙත් නම්, එබඳු පිරිහීම් හතරක් තියෙනවා. කවර සතරක් ද යත්; වයසට යාම නිසා පිරිහෙනවා. රෝගී වීම නිසා පිරිහෙනවා. සැප සම්පත් නැති වීමෙන් පිරිහෙනවා. ඤාතීන් අහිමි වීමෙන් පිරිහෙනවා.
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, වයසට යාම නිසා පිරිහීම යනු කුමක් ද? භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙහිලා ඇතැමෙක් වයසට යනවා. වැඩිමහළු වෙනවා. ක්‍රමයෙන් වයසේ කෙලෙවරට පැමිණෙනවා. එතකොට ඔහු මෙහෙම හිතනවා. ‘මං දැන් දිරලයි ඉන්නෙ. වැඩිල යි ඉන්නෙ. මහළු වෙල යි ඉන්නෙ. පිළිවෙලින් වයසේ කෙළවරට පැමිණිල යි ඉන්නෙ. දැන් මට නො ලැබුණු භෝග සම්පත් ලබාගන්ට ත් අමාරුයි. ලැබුණු භෝග සම්පත් ගොනු කරගන්ටත් අමාරුයි. එහෙම නම් මං කරන්ට තියෙන්නේ කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන එක විතරයි’ කියල. ඉතින් ඔහු දිරායෑම නැමැති පිරිහීමෙන් යුක්තව තමයි කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන්නෙ. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙයට තමයි දිරායෑමෙන් වන පිරිහීම කියා කියන්නෙ.
නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් දැන් තරුණයි නෙව. යෞවනයෙක් නෙව. මනා කළු කෙස් රොදින් යුතු නෙව. භද්‍ර වූ යෞවනයෙන් යුතු පළමු වයසට අයිති නෙව. භවත් රට්ඨපාලයන් හට දිරා යාමෙන් ඇතිවන පිරිහීම නෑ නෙව. එසේ නම් භවත් රට්ඨපාලයන් කුමක් දැනගෙන ද, කුමක් දැකගෙන ද, කුමක් අසා ගෙන ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වුනේ?
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, රෝගයන් නිසා පිරිහීම යනු කුමක් ද? භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙහිලා ඇතැමෙක් රෝගී වෙනවා. බලවත් ලෙස ගිලන් වෙනවා. එතකොට ඔහු මෙහෙම හිතනවා. ‘මං දැන් රෝගීව යි ඉන්නෙ. බලවත්ව ගිලන් වෙල යි ඉන්නෙ. දැන් මට නො ලැබුණු භෝග සම්පත් ලබා ගන්ට ත් අමාරුයි. ලැබුණු භෝග සම්පත් ගොනු කරගන්ටත් අමාරුයි. එහෙම නම් මං කරන්ට තියෙන්නේ කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන එක විතරයි’ කියල. ඉතින් ඔහු රෝගී වීම නැමැති පිරිහීමෙන් යුක්තව තමයි කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන්නෙ. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙයට තමයි රෝගී වීමෙන් වන පිරිහීම කියා කියන්නෙ.
නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් දැන් අල්පාබාධ ඇති, දුක් අඩු කෙනෙක් නෙව. ඉතා සීත ත් නො වූ, ඉතා රස්නෙ ත් නො වූ, සමව පැසෙන සුළු ග්‍රහණියකින් යුක්තයි නෙව. භවත් රට්ඨපාලයන් හට රෝගයන් නිසා ඇතිවෙන පිරිහීමක් නෑ නෙව. එසේ නම් භවත් රට්ඨපාලයන් කුමක් දැනගෙන ද, කුමක් දැකගෙන ද, කුමක් අසා ගෙන ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වුනේ?
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, භෝග සම්පත් නැතිවීම නිසා පිරිහීම යනු කුමක් ද? භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙහිලා ඇතැමෙක් මහා ධනයකින් යුතුව, මහා භෝග සම්පත් වලින් යුතුව ආඪ්‍යව ඉන්නවා. නමුත් ක්‍රම ක්‍රමයෙන් ඔහු ගේ ඒ සම්පත් ක්ෂය වෙලා යනවා. එතකොට ඔහු මෙහෙම හිතනවා. ‘ඉස්සර මට ඕන තරම් මහත් ධනය තිබුනා. භෝග සම්පත් තිබුනා. ආඪ්‍යව සිටියා. නමුත් ඒ සම්පත් සියල්ල කෙමෙන් කෙමෙන් ක්ෂය වෙලා ගියා. දැන් මට නො ලැබුණු භෝග සම්පත් ලබාගන්ට ත් අමාරුයි. ලැබුණු භෝග සම්පත් ගොනු කරගන්ටත් අමාරුයි. එහෙම නම් මං කරන්ට තියෙන්නේ කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන එක විතරයි’ කියල. ඉතින් ඔහු භෝග සම්පත් නැතිවීම නැමැති පිරිහීමෙන් යුක්තව තමයි කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන්නෙ. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙයට තමයි භෝග සම්පත් නැතිවීමෙන් වන පිරිහීම කියා කියන්නෙ.
නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් මේ ථුල්ලකොට්ඨිත නියම්ගමේ අග්‍ර වූ සිටු පවුලට අයත් දරුවෙක්. ඉතින් භවත් රට්ඨපාලයන් හට භෝග සම්පත් නැතිවීම නිසා ඇතිවෙන පිරිහීමක් නෑ නෙව. එසේ නම් භවත් රට්ඨපාලයන් කුමක් දැනගෙන ද, කුමක් දැකගෙන ද, කුමක් අසා ගෙන ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වුනේ?
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ඤාතීන් නැතිවීම නිසා පිරිහීම යනු කුමක් ද? භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙහිලා ඇතැමෙකුට බොහෝ යහළු මිත්‍රයින්, සහලේ ඤාතීන් ඉන්නවා. ඔහු ගේ ඒ ඤාතීන් ක්‍රමක්‍රමයෙන් නැතිවෙලා යනවා. එතකොට ඔහු මෙහෙම හිතනවා. ‘මට ඉස්සර ගොඩාක් යහළු මිතුරන් හිටියා. ලේඤාතීන් හිටියා. නමුත් මාගේ ඒ ඤතීන් කෙමෙන් කෙමෙන් නැතිවෙලා ගියා. දැන් මට නො ලැබුණු භෝග සම්පත් ලබාගන්ට ත් අමාරුයි. ලැබුණු භෝග සම්පත් ගොනු කරගන්ටත් අමාරුයි. එහෙම නම් මං කරන්ට තියෙන්නේ කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන එක විතරයි’ කියල. ඉතින් ඔහු ඤාතීන් නැතිවීම නැමැති පිරිහීමෙන් යුක්තව තමයි කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනේ පැවිදි වෙන්නෙ. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මෙයට තමයි ඤාතීන් නැතිවීමෙන් වන පිරිහීම කියා කියන්නෙ.
නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් හට මේ ථුල්ලකොට්ඨිතයෙහි ඕන තරම් යහළු මිත්‍රයන් ඉන්නවා. ලේ ඤාතීන් ඉන්නවා. එහෙම එකේ භවත් රට්ඨපාලයන් හට ඤාතීන් නැතිවීමෙන් ඇතිවෙන පිරිහීමක් නෑ නෙව. එසේ නම් භවත් රට්ඨපාලයන් කුමක් දැනගෙන ද, කුමක් දැකගෙන ද, කුමක් අසා ගෙන ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වුනේ?
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, යම් පිරිහීමකින් යුක්ත වන ඇතැම් පුද්ගලයෙක් මෙහි දී කෙස් රැවුල් බහා කහවත් පොරවා ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික පැවිද්දට පැමිණෙත් නම්, ඒ පිරිහීම් හතර මෙය යි. නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් හට මෙවැනි පරිහානියක් නෑ. භවත් රට්ඨපාලයන් කුමක් දැන ගෙන ද, කුමක් දැක ගෙන ද, කුමක් අසා ගෙන ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම බුදු සසුනෙහි පැවිදි වුනේ?”
“පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ඒ ධර්ම මාතෘකා සතරක් වදාරා තිබෙනවා. කවර සතරක් ද යත්;
පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මාසම්බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් වදාරණ ලද ‘උපනීයතී ලෝකෝ අද්ධුවෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකයා ජරා මරණය වෙත ඇදගෙන යයි. එනිසා අස්ථිර යි’ යන මේ ධර්ම මාතෘකාව පළමු වැන්න යි.
පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මාසම්බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් වදාරණ ලද ‘අත්තාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අනාරක්ෂිත යි. තමා ගේ වසඟයෙහි පැවැත්විය හැකි කෙනෙක් නැහැ’ යන මේ ධර්ම මාතෘකාව දෙවැන්න යි.
පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් වදාරණ ලද ‘අස්සකෝ ලෝකෝ සබ්බං පහාය ගමනීයං’ වශයෙන් ‘ලෝකයා තමන් ගේ කියා යමක් ගන්නවා ද ඒ සියල්ල අත්හැර දමා යා යුතුයි’ යන මේ ධර්ම මාතෘකාව තුන් වැන්න යි.
පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් වදාරණ ලද ‘ඌණෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හා දාසෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අසම්පූර්ණ යි. තෘප්තිමත් කරන්නට බැහැ. තෘෂ්ණාවට යටත් වෙලයි ඉන්නේ’ යන මේ ධර්ම මාතෘකාව සිව් වැන්න යි.
පින්වත් මහාරාජ, මං ඒ යම් ධර්ම මාතෘකාවන් දැනගත්තා ද, දැකගත්තා ද, අසාගත්තා ද, ගිහි ගෙයින් නික්ම අනගාරික සසුනෙහි පැවිදි වුනා ද, දැනගත යුතු සියල්ල දැනගත්, දැකගත යුතු සියල්ල දැකගත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් මේ ධර්ම මාතෘකා සතර තමයි වදාළේ.”
“භවත් රට්ඨපාලයන් ‘උපනීයතී ලෝකෝ අද්ධුවෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකයා ජරා මරණය වෙත ඇදගෙන යයි. එනිසා අස්ථිර යි’ යන මේ දහම් පදයක් වදාළා. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ඔය පැවසූ කරුණෙහි අර්ථය දැනගත යුත්තේ කෙසේ ද?” “පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? ඔබට විසි හැවිරිදි වයසක් තිබුනා නේද? විසිපස් හැවිරිදි වයසකුත් තිබුනා නේද? එකල හස්ති ශිල්පයෙහි ත් කෙළ පැමිණියා නේද? අශ්ව ශිල්පයෙහි ත් කෙළ පැමිණියා නේද? රථ ශිල්පයෙහි ත් කෙළ පැමිණියා නේද? ධනු ශිල්පයෙහි ත් කෙළ පැමිණියා නේද? කඩු ශිල්පයෙහිත් කෙළ පැමිණියා නේද? පාවල සහ අත්වල බලවත් ශක්තියකින් යුතුව ඕනෑම යුද්ධයකට පිවිසෙන්නට සමර්ථව සිටියා නේද?”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මා විසිහැවිරිදි වත් සිටියා තමයි. පස්විසි හැවිරිදි වත් සිටියා තමයි. හස්ති ශිල්පයෙත් කෙළ පැමිණිලා සිටියා. අශ්ව ශිල්පයෙත් කෙළ පැමිණිලා සිටියා. රථ ශිල්පයෙත් කෙළ පැමිණිලා සිටියා. ධනු ශිල්පයෙත් කෙළ පැමිණිලා සිටියා. කඩු ශිල්පයෙහි ත් කෙළ පැමිණියා. පාවල සහ අත්වල බලවත් ශක්තියකින් යුතුව ඕනෑම යුද්ධයකට පිවිසෙන්නට සමර්ථව සිටියා. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ඇතැම් අවස්ථාවන් හි දී මට සිතුනේ මට ඉර්ධියක් තියෙනවා කියල යි. එතරම් ම මා තුළ තිබූ බලය හා සමාන වූ කිසිවෙක් දැක්කෙ නැහැ.”
“පින්වත් මහාරාජ ඒ ගැන කුමක්ද සිතන්නේ? දැනුත් ඔබ ඒ විදිහේ පා වල සහ අත්වල බලය ඇතිව යුද භූමියකට පිවිසෙන්නට සමර්ථව සිටිනවා ද?”
“අනේ භවත් රට්ඨපාලයෙනි, දැන් එහෙම නැහැ. දැන් මම දිරල යි ඉන්නෙ. වැඩිල යි ඉන්නෙ. මහළු යි. පිළිවෙලින් වයසට ගිහිල්ල යි ඉන්නෙ. මට දැන් වයස අසූවක් වෙනවා. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ඇතැම් අවස්ථාවන් හි දී මා පාදය තබන්නෙ වෙන තැනක. නමුත් පාදය තියවෙන්නෙ වෙන තැනක.”
“පින්වත් මහාරාජ, දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කරුණ අරභයා යි ‘උපනීයතී ලෝකෝ අද්ධුවෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකයා ජරා මරණය වෙත ඇදගෙන යයි. එනිසා අස්ථිර යි’ යන මේ දහම් පදය වදාළේ. යම් දහම් පදයක් දැනගෙන, දැකගෙන, අසා ගිහි ගෙයින් නික්ම සසුනෙහි පැවිදි වුනා නම් එයට හේතුව මෙය යි.”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ආශ්චර්ය යි! භවත් රට්ඨපාලයෙනි අද්භූත යි! දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ‘උපනීයතී ලෝකෝ අද්ධුවෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකයා ජරා මරණය වෙත ඇදගෙන යයි. එනිසා අස්ථිර යි’ වශයෙන් වදාරණ ලද මෙය සුභාෂිතයක් ම යි. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ලෝකයා ජරා මරණ විසින් ඇදගෙන යනවා. සැබැවින් ම අස්ථිර යි.”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මේ රාජකුලයෙහි ඇත් සේනා, අශ්ව සේනා, රථ සේනා සහ පාබල සේනා ඉන්නවා. අපට ආපදා පැමිණි විට ඒ උවදුරු මැඬගෙන යන්නේ මේ සිවුරඟ සේනාව යි. එහි භවත් රට්ඨපාලයන් පවසනවා ‘අත්තාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අනාරක්ෂිත යි. තමා ගේ වසඟයෙහි පැවැත්විය හැකි කෙනෙක් නැතෙයි’ කියලා. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මේ පැවසූ කරුණේ අර්ථය දැනගත යුත්තේ කෙසේද?”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? ඔබට කිසියම් නිධන්ගත රෝගාබාධයක් තියෙනවා නේද?”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මට නිධන්ගත වාත රෝගයක් තියෙනවා. ඇතැම් දවසට භවත් රට්ඨපාලයෙනි, යහළු මිතුරන් ලේ ඤාතීන් මාව පිරිවරාගෙන ඉන්නවා. ‘කෝරව්‍ය රජතුමා දැන් කළුරිය කරාවි! කෝරව්‍ය රජතුමා දැන් කළුරිය කරාවි!’ කියල.”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? ‘භවත් යහළු මිතුරන් සහලේ ඤාතීන් මෙහි පැමිණෙත්වා! මං යම්බඳු සුළු වේදනාවක් විඳින්නේ නම් එබඳු ආකාරයෙන් මේ වේදනාව හැමෝම එකතුව බෙදාගනු මැනව’ කියා යමක් ඒ යහළු මිතුරන්ට, සහලේ ඤාතීන්ට ලබන්නට පුළුවන් ද? නැත්නම් ඒ වේදනාව ඔබ විසින් ම වින්ද යුතුද?”
“භවත් රට්ඨපාල, භවත් යහළු මිතුරන් සහලේ ඤාතීන් මෙහි පැමිණෙත්වා! මං යම්බඳු සුළු වේදනාවක් විඳින්නේ නම් එබඳු ආකාරයෙන් මේ වේදනාව හැමෝම එකතුව බෙදාගනු මැනව’ කියා යමක් ඒ යහළු මිතුරන්ට, සහලේ ඤාතීන්ට ලබන්නට පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ වේදනාව මා විසින් ම වින්ද යුතුයි.”
“පින්වත් මහාරාජ, දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කරුණ අරභයා යි ‘අත්තාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අනාරක්ෂිත යි. තමා ගේ වසඟයෙහි පැවැත්විය හැකි කෙනෙක් නැතෙයි’ යන මේ දහම් පදය වදාළේ. යම් දහම් පදයක් දැනගෙන, දැකගෙන, අසා ගිහි ගෙයින් නික්ම සසුනෙහි පැවිදි වුනා නම් එයට හේතුව මෙය යි.”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ආශ්චර්ය යි! භවත් රට්ඨපාලයෙනි අද්භූත යි! දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ‘අත්තාණෝ ලෝකෝ අනභිස්සරෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අනාරක්ෂිත යි. තමා ගේ වසඟයෙහි පැවැත්විය හැකි කෙනෙක් නැතෙයි’ වශයෙන් වදාරණ ලද මෙය සුභාෂිතයක් ම යි. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ලෝකයා අනාරක්ෂිත යි. එහි අධිපතිභාවය පවත්වන්නට කාටවත් බැහැ.
භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මේ රාජකුලයෙහි පොළොවෙහි ත්, අහසෙහි ත්, බොහෝ හිරණ්‍යස්වර්ණ තියෙනවා. නමුත් භවත් රට්ඨපාලයන් පවසනවා ‘අස්සකෝ ලෝකෝ සබ්බං පහාය ගමනීයං’ වශයෙන් ‘ලෝකයා තමන් ගේ කියා යමක් ගන්නවා ද ඒ සියල්ල අත්හැර දමා යා යුතුයි’ කියලා. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මේ පැවසූ කරුණේ අර්ථය දැනගත යුත්තේ කෙසේද?”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? ඔබ දැන් යම් පංචකාම ගුණයන් ගෙන් යුක්තව ඉඳුරන් පිනවමින් සතුටු වෙමින් ඉන්නව ද, ඉතින් ඔබ පරලොව දි ත්, මේ ආකාරයෙන් ම මං මේ පංච කාම ගුණයන් පිරිවරා ගෙන පිනවමින් සතුටු වෙවී ඉන්නවා කියන කරුණ ලබන්නට පුළුවන් ද? නැත්නම් අනෙක් උදවිය මේ භෝග සම්පත් ලබා සතුටුවේවි ද? ඒ වගේ ම ඔබ කර්මානුරූපව මිය පරලොව යාවිද?”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මං දැන් යම් පංචකාම ගුණයන් ගෙන් යුක්තව ඉඳුරන් පිනවමින් සතුටු වෙමින් ඉන්නව ද, ඉතින් මං පරලොව දි ත්, මේ ආකාරයෙන් ම මටමේ පංච කාම ගුණයන් පිරිවරා ගෙන පිනවමින් සතුටු වෙවී ඉන්නවා කියන කරුණ ලබන්නට පුළුවන් කමක් නැහැ. අනෙක් උදවිය මේ භෝග සම්පත් ලබා සතුටුවේවි. ඒ වගේ ම මම කර්මානුරූපව මිය පරලොව යාවි.”
“පින්වත් මහාරාජ, දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කරුණ අරභයා යි ‘අස්සකෝ ලෝකෝ සබ්බං පහාය ගමනීයං’ වශයෙන් ‘ලෝකයා තමන් ගේ කියා යමක් ගන්නවා ද ඒ සියල්ල අත්හැර දමා යා යුතුයි’ යන මේ දහම් පදය වදාළේ. යම් දහම් පදයක් දැනගෙන, දැකගෙන, අසා ගිහි ගෙයින් නික්ම සසුනෙහි පැවිදි වුනා නම් එයට හේතුව මෙය යි.”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ආශ්චර්ය යි! භවත් රට්ඨපාලයෙනි අද්භූත යි! දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ‘අස්සකෝ ලෝකෝ සබ්බං පහාය ගමනීයං’ වශයෙන් ‘ලෝකයා තමන් ගේ කියා යමක් ගන්නවා ද ඒ සියල්ල අත්හැර දමා යා යුතුයි’ වශයෙන් වදාරණ ලද මෙය සුභාෂිතයක් ම යි. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ලෝකයාට තමා අයත් කිසිවක් ම නැහැ. ඒ සෑම දෙයක් ම අත්හැර දමා යන්නට වෙනවා.
භවත් රට්ඨපාලයන් පවසනවා, ‘ඌණෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හා දාසෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අසම්පූර්ණ යි. තෘප්තිමත් කරන්නට බැහැ. තෘෂ්ණාවට යටත් වෙලයි ඉන්නේ’ කියල. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මේ පැවසූ කරුණේ අර්ථය දැනගත යුත්තේ කෙසේද?”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? ඔබ මේ සමෘද්ධිමත් වූ කුරු ජනපදයේ අධිපතිව වසනවා නේද?”
“එසේය භවත් රට්ඨපාලයෙනි, මං සමෘද්ධිමත් වූ මේ කුරු ජනපදයෙහි අධිපතිව වසනවා.”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? මෙහිලා ඇදහිය හැකි වචන ඇති කරුණු දැනුම් දෙන එක්තරා පුරුෂයෙක් පෙරදිගින් ඔබ වෙත එනවා. ඔහු ඔබ වෙත අවුත් මෙහෙම කියනවා. ‘සැබැවින් ම මහාරාජයෙනි, දන්නවා ද? මා එන්නේ පෙරදිග දිශාවෙනු යි. එහි මං සමෘද්ධිමත් වූ, ඉතා දියුණු වූ, ඉතා ජනාකීර්ණ වූ මහා ජනපදයක් දැක්කා. එහි බොහෝ ඇත් සේනා, අශ්ව සේනා, රථ සේනා, පාබල සේනා ඉන්නවා. එහි බොහෝ ධන ධාන්‍ය තියෙනවා. එහි බොහෝ පරිභෝග කළ නො කළ හිරණ්‍යස්වර්ණ තියෙනවා. එහි බොහෝ සොඳුරු ස්ත්‍රීන් ඉන්නවා. ඒ ජනපදය ගැනීම යම් බල මාත්‍රයකින් කරන්නට පුළුවනි. මහරජතුමනි, එනිසා සේනාව යවා යුද්ධ කොට දිනාගත මැනව’ කියල කිව්වොත් ඔබ කුමක් ද කරන්නෙ?”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, එහෙමනම් අපි ඒ රටත් දිනා ගෙන එහි ත් අධිපති වෙනවා.”
“පින්වත් මහාරාජ, ඒ ගැන කුමක් ද සිතන්නේ? මෙහිලා ඇදහිය හැකි වචන ඇති කරුණු දැනුම් දෙන එක්තරා පුරුෂයෙක් බටහිර දිගින් ඔබ වෙත එනවා. ….(පෙ)…. උතුරු දිශාවෙන් ….(පෙ)…. දකුණු දිශාවෙන් ….(පෙ)…. මුහුදෙන් එතෙරින් ඔබ වෙත එනවා. ඔහු ඔබ වෙත අවුත් මෙහෙම කියනවා. ‘සැබැවින් ම මහාරාජයෙනි, දන්නවා ද? මා එන්නේ මුහුදෙන් එතෙර සිට යි. එහි මං සමෘද්ධිමත් වූ, ඉතා දියුණු වූ, ඉතා ජනාකීර්ණ වූ මහා ජනපදයක් දැක්කා. එහි බොහෝ ඇත් සේනා, අශ්ව සේනා, රථ සේනා, පාබල සේනා ඉන්නවා. එහි බොහෝ ධන ධාන්‍ය තියෙනවා. එහි බොහෝ පරිභෝග කළ නො කළ හිරණ්‍යස්වර්ණ තියෙනවා. එහි බොහෝ සොඳුරු ස්ත්‍රීන් ඉන්නවා. ඒ ජනපදය ගැනීම යම් බල මාත්‍රයකින් කරන්නට පුළුවනි. මහරජතුමනි, එනිසා සේනාව යවා යුද්ධ කොට දිනාගත මැනව’ කියල කිව්වොත් ඔබ කුමක් ද කරන්නෙ?”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, එහෙමනම් අපි ඒ රටත් දිනා ගෙන එහි ත් අධිපති වෙනවා.
“පින්වත් මහාරාජ, දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කරුණ අරභයා යි ‘ඌණෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හා දාසෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අසම්පූර්ණ යි. තෘප්තිමත් කරන්නට බැහැ. තෘෂ්ණාවට යටත් වෙලයි ඉන්නේ’ යන මේ දහම් පදය වදාළේ. යම් දහම් පදයක් දැනගෙන, දැකගෙන, අසා ගිහි ගෙයින් නික්ම සසුනෙහි පැවිදි වුනා නම් එයට හේතුව මෙය යි.”
“භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ආශ්චර්ය යි! භවත් රට්ඨපාලයෙනි අද්භූත යි! දන්නා වූ ත්, දක්නා වූ ත්, ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ‘ඌණෝ ලෝකෝ අතිත්තෝ තණ්හා දාසෝ’ වශයෙන් ‘ලෝකය අසම්පූර්ණ යි. තෘප්තිමත් කරන්නට බැහැ. තෘෂ්ණාවට යටත් වෙලයි ඉන්නේ’ වශයෙන් වදාරණ ලද මෙය සුභාෂිතයක් ම යි. භවත් රට්ඨපාලයෙනි, ලෝකය අසම්පූර්ණ යි. තෘප්තිමත් කරන්නට බැහැ. තෘෂ්ණාවට දාස වෙලයි ඉන්නෙ”
ආයුෂ්මත් රට්ඨපාලයන් වහන්සේ මෙය වදාළා. මෙය පවසා යළි මේ ගාථාවන් ද වදාළා.
මං දැකලා තියෙනවා ලෝකෙ ඉන්න ධනවත් ම මිනිසුන්. ඔවුන්ට ධනය ලැබුණාම එයට රැවටෙනවා. කාටවත් දෙන්නෙ නෑ. ලෝභකමින් ධනය එකතු කරල තව තවත් ධනය ම ප්‍රාර්ථනා කරනවා.
රජ කෙනෙක් සාගරය පවුර කරගෙන මුළු ලෝකෙම ජය ගත්ත ත් එයාට තෘප්තියක් නෑ. එයා කැමතියි සාගරයෙන් එතෙර තිබෙන රටක ත් රජ කරන්න.
ඒ රජුත් අනෙක් බොහෝ මිනිස්සු ත් තණ්හාව දුරු නො කොට ම යි මරණයට පත් වෙන්නෙ. ජීවිත අතහරින්නෙ ඌණත්වයට පත් වෙලා ම යි. මේ කාම ලෝකයේ තෘප්තියට පත්වීමක් නම් නෑ ම යි.
කවුරු හරි මැරුණට පස්සේ නෑදෑයෝ එකතු වෙලා කෙහෙවලු කඩාගෙන හඬා වැලපෙනවා. ‘අනේ! අපේ මේ ඤාතියා අමරණීය වේවා!’ කියලා කියනවා. ඊට පස්සේ රෙද්දකින් ඔතල දර සෑයට දාලා ගිනි තියනවා.
හැම සම්පතක් ම අතහැරල ඒ මැරුණ කෙනා අන්තිමේ දී එක ම එක වස්ත්‍රයකින් ඔතාගෙන හුල් වලින් පහර කාල පිච්චිලා යනවා. අවසන් වෙනවා. ඒ මැරුණ කෙනා ගෙ ආරක්ෂාවට නෑදෑයෝ, යාළු මිත්‍රයෝ කවුරුත් නෑ.
එයාගෙ වස්තුව උරුමක්කාරයෝ ඇවිල්ලා අරගෙන යනවා. කර්මානුරූපව එයා එයා ගෙ ගමන ගියා. නමුත් එයා ගෙ පස්සෙන් යන්න අඹු දරුවන් මිල මුදල් රට රාජ්‍ය මොකවත් නෑ.
සල්ලි තිබුණා කියලා දීර්ඝායුෂ ලැබෙන්නෙ නෑ. වස්තුව තිබුනා කියලා නාකි නොවී ඉන්ට බෑ. අන්න ඒ නිසයි ප්‍රඥාවන්ත මුනිවරු කියන්නෙ මේ ජීවිතය ඉතා සුළු කලයි තියෙන්නෙ කියලා. සදාකාලික නෑ කියලා. වෙනස් වෙන ස්වභාවයට අයිතියි කියලා.
දුප්පත්, පොහොසත් කාට ත් අරමුණු වලින් ස්පර්ශය ඇති වෙනවා. නුවණැති, මෝඩ කාට ත් අරමුණු වලින් ස්පර්ශය ඇති වෙනවා. මෝඩ තැනැත්තා නුවණ නැති නිසා ම ඒ ස්පර්ශයෙන් දුක් විඳිනවා. දුක සේ නිදා ගන්නවා. නුවණැති මුනිවරයා කොයි ස්පර්ශයක් ලැබුන ත් අකම්පිතව ඉන්නවා.
මෙයින් පැහැදිලිව පේනවා සල්ලිවලට වඩා ප්‍රඥාව අග්‍ර බව. ඒ ප්‍රඥාවෙන් ම යි මේ දුක අවසන් කළ හැක්කේ. නමුත් මෝහය නිසා භවයේ ඇලුන සත්වයන් පව් ම රැස් කරනවා.
ඔවුන් මැරුණ ත් සසර දුකට ම යි වැටෙන්නෙ. ආයෙ ආයෙමත් මවු කුසකට ම යි එන්නෙ. ඔවුන් ගේ මතය පිළිගන්න උදවියට ද ඔච්චර යි සිද්ධ වෙන්නෙ.
සොරකම් කරන්ට ගිහින් අහු වෙච්ච හොරෙක් තමන් ගේ පාපී ක්‍රියාව නිසා ම යි දුක් විඳින්නෙ. අන්න ඒ වගේ තමන් ගේ ම පාපී ක්‍රියා නිසා ම යි මේ සත්වයන් පරලොව දී දුක් විඳින්නෙ.
පින්වත් රජතුමනි, මේ කාමයන් විචිත්‍ර තමයි. මිහිරි තමයි. සිත ඇදී යනවා තමයි. ඒ වුණත් ඒ තුළින් මේ සිත නොයෙක් විදිහට කලබල වෙලා යනවා. කාමයේ තිබෙන මේ ආදීනව දැකලයි මං මහණ වුනේ.
පුංචි අයත් වැඩිහිටියොත් කවුරුත් මැරිලා යන්නෙ ගස්වල ගෙඩි වැටෙනවා වගේ. පින්වත් රජතුමනි, ඒවා දැකලයි මං මහණ වුනේ. මේ ශ්‍රමණ ජීවිතය කිසි කරදරයක් නෑ. ඒ වගේ ම උතුම් ජීවිතයක්.
සාදු! සාදු!! සාදු!!!
රට්ඨපාල තෙරුන් වදාළ දෙසුම නිමා විය.
ධර්මදානය උදෙසා පාලි සහ සිංහල අන්තර්ගතය උපුටා ගැනීම https://mahamevnawa.lk/sutta/mn2_2-4-2/ වෙබ් පිටුවෙනි.
Ver.1.40 - Last Updated On 26-SEP-2020 At 03:14 P.M