මා හට අසන්නට ලැබුනේ මේ විදිහටයි. ඒ දිනවල භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මගධ ජනපදයෙහි චාරිකාවේ වඩින අතරේදී, රජගහ නුවරට වැඩම කොට සිටියා. එහිදී භාර්ගව කියන කුඹල්කරුවා වෙත වැඩම කළා. වැඩම කොට භාර්ගව කුඹල්කරුවාගෙන් මෙය අසා වදාළා.
“පින්වත් භාර්ගව, ඔබට ඉතින් බරක් නැත්නම්, එක රැයක් මේ කුඹල් හලෙහි මං වාසය කරන්නම්.” “ස්වාමීනී, මට කිසි බරක් නැහැ. නමුත් වේලාසනින් ඇවිදින් ඉන්න පැවිද්දෙක් ඔය ශාලාවේ ඉන්නවා. ඉදින් ඔහු අනුමත කරනවා නම්, ස්වාමීනී, කැමැති පරිද්දෙන් වැඩඉන්න.”
ඒ දිනවල පුක්කුසාති නමින් කුලපුත්‍රයෙක් භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ උදෙසා ඉතා ශ්‍රද්ධාවෙන් ගිහි ජීවිතය අත්හැර පැවිදි වෙලා හිටියා. ඔහු තමයි කුඹල්ශාලාවේ කලින්ම නවාතැන් ගන්නට ඇවිත් සිටියේ. ඉතින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති වෙත වැඩම කළා. වැඩම කොට ආයුෂ්මත් පුක්කුසාතිට මෙය පවසා වදාළා.
“පින්වත් භික්ෂුව, ඉදින් ඔබට බරක් නැත්නම්, එක රාත්‍රියකට මේ කුඹල්හලෙහි මාත් වාසය කරන්නම්.”
“ආයුෂ්මතුන් වහන්ස, මේ කුඹල්හල කිසි කරදරයක් නැති තැනක්. ආයුෂ්මතුනුත් සැපසේ වාසය කරන්න.”
එතකොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කුම්භකාර ශාලාවට වැඩමකොට පැත්තකින් තණ ඇතිරියක් එළා ඒ මත පළඟක් බැඳගෙන කය ඍජු කොට භාවනා අරමුණේ සිහිය පිහිටුවාගෙන වැඩසිටියා. ඉතින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ රාත්‍රී බොහෝ වේලාවක් භාවනාවෙන් වාඩිවෙලා සිටියා. ආයුෂ්මත් පුක්කුසාතිද, රාත්‍රී බොහෝ වේලාවක් භාවනාවෙන් වැඩසිටියා.
එතකොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙහෙම සිතුනා.
“මේ පින්වත් කුලපුත්‍රයා ඉතා සිත්ගන්නා ඉරියව් පවත්වනවා. මං මොහුගෙන් විමසන්නට ඕන” කියලා. ඉතින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති අමතා වදාළා.
“පින්වත් භික්ෂුව, ඔබ කවුරුන් වෙනුවෙන් පැවිදි වූ කෙනෙක්ද? ඔබේ ශාස්තෘන් වහන්සේ කවුද? ඔබ ආශා කරන්නේ කාගේ ධර්මයකටද?”
“ආයුෂ්මතුන් වහන්ස, ශාක්‍ය කුලයෙන් පැවිදි වූ, ශාක්‍ය පුත්‍ර වූ, ගෞතම නම් ශ්‍රමණයන් වහන්සේ නමක් වැඩඉන්නවා. ඒ භාග්‍යවත් ගෞතමයන් වහන්සේ පිළිබඳව මෙබඳු වූ කල්‍යාණ කීර්ති ඝෝෂාවක් පැතිර ගිහින් තියෙනවා. එනම්; ‘ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ මේ කරුණු නිසා අරහං වන සේක. සම්මාසම්බුද්ධ වන සේක. විජ්ජාචරණ සම්පන්න වන සේක. සුගත වන සේක. ලෝකවිදූ වන සේක. අනුත්තරෝ පුරිසදම්ම සාරථී වන සේක. සත්ථා දේවමනුස්සානං වන සේක. බුද්ධ වන සේක. භගවත් වන සේක’ කියලා. මං පැවිදි වුනේ අන්න ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙනුවෙනුයි. ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ තමයි මාගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ. මං කැමැති ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ධර්මයටයි.”
“පින්වත් භික්ෂුව, මේ දිනවල ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩඉන්නේ කොහේද?”
“ආයුෂ්මතුන් වහන්ස, උතුරු ජනපදයෙහි ශ්‍රාවස්ති කියලා නගරයක් තියෙනවා. අන්න එහි තමයි මේ දවස්වල ඒ භාග්‍යවත් අරහත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩඉන්නේ.”
“පින්වත් භික්ෂුව, ඉතින් ඔබ ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේව දැකලා තියෙනවාද? ඒ වගේම දැක්කොත් හඳුනන්න පුළුවන්ද?”
“අනේ, ආයුෂ්මතුන් වහන්ස, මං ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දැකලා නෑ. දැක්කත් හඳුනගන්න අමාරුයි.”
එතකොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය සිතුනා. ‘මේ කුල පුත්‍රයා මා උදෙසා පැවිදි වූ කෙනෙක්. මං ඔහුට ධර්ම දේශනා කරනවා නම් හොඳයි’ කියලා. ඉතින් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති අමතා වදාළා.
“පින්වත් භික්ෂුව, මා ඔබට ධර්මය දේශනා කරන්නම්. එය අසන්න. හොඳින් මෙනෙහි කරන්න. මා කියා දෙන්නම්.”
“එසේය, ආයුෂ්මතුන් වහන්ස” කියලා ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පිළිතුරු දුන්නා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය වදාළා.
“පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා සය වැදෑරුම් ධාතු මාත්‍රයක්. ඒ වගේම සය වැදෑරුම් ස්පර්ශ ආයතන මාත්‍රයක්. ඒ වගේම දහඅට වැදෑරුම් මනස හැසිරීම් මාත්‍රයක්. ඒ වගේම අධිෂ්ඨාන සතරක්. යම් අධිෂ්ඨානයක් තුළ ඉන්න කෙනෙකුට තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් ඇතිවෙන්නේ නෑ. තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් නොපවත්වන මුනිවරයාට තමයි ශාන්ත වූ තැනැත්තා කියලා කියන්නේ. ප්‍රඥාව තුළ ප්‍රමාද වෙන්නේ නෑ. සත්‍යය ආරක්ෂා කරනවා. ත්‍යාගය පුරුදු කරනවා. ඒ භික්ෂුව ශාන්තිය පිණිසම හික්මෙනවා. මෙය තමයි සය වැදෑරුම් ධාතු පිළිබඳ විග්‍රහයේ මූලික කථාව.
‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා සය වැදෑරුම් ධාතු මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමන කරුණක් සඳහාද? පඨවි ධාතු, ආපෝ ධාතු, තේජෝ ධාතු, වායෝ ධාතු, ආකාස ධාතු, විඤ්ඤාණ ධාතුයි. ‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා සය වැදෑරුම් ධාතු මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.
‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා සය වැදෑරුම් ස්පර්ශ ආයතන මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමන කරුණක් සඳහාද? ඇස කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. කන කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. නාසය කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. දිව කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. කය කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. මනස කියන්නේ ස්පර්ශ ආයතනයක්. ‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා සය වැදෑරුම් ස්පර්ශ ආයතන මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.
‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා දහඅට වැදෑරුම් මනස හැසිරීම් මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමන කරුණක් සඳහාද? එනම් ඇසින් රූපයක් දැක්කට පස්සේ සොම්නස ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ රූපයෙහි සිත හැසිරෙනවා. දොම්නස් ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ රූපයෙහිත් සිත හැසිරෙනවා. උපේක්ෂාව ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ රූපයෙහිත් සිත හැසිරෙනවා. කනින් ශබ්දයක් ඇසුවට පස්සේ ….(පෙ)…. නාසයෙන් ගඳසුවඳක් ආඝ්‍රාණය කළාට පස්සේ ….(පෙ)…. දිවෙන් රස වින්ඳාට පස්සේ ….(පෙ)…. කයෙන් පහස ලැබුවාට පස්සේ ….(පෙ)…. මනසින් අරමුණක් සිතලා සොම්නස ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ අරමුණෙහි සිත හැසිරෙනවා. දොම්නස් ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ අරමුණෙහි සිත හැසිරෙනවා. උපේක්ෂාව ඇතිවෙන කරුණක් තියෙනවා නම් ඒ අරමුණෙහි හිත හැසිරෙනවා. ඔය විදිහට සොම්නසේ සිත හැසිරීම් හයකුත්, දොම්නසේ සිත හැසිරීම් හයකුත්, උපේක්ෂාවේ සිත හැසිරීම් හයකුත් වෙනවා. ‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා දහඅට වැදෑරුම් මනස හැසිරීම් මාත්‍රයක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.
‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා අධිෂ්ඨාන හතරක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමන කරුණක් සඳහාද? ප්‍රඥා අධිෂ්ඨානය, සත්‍යය අධිෂ්ඨානය, ත්‍යාග අධිෂ්ඨානය, සංසිඳීම් අධිෂ්ඨානය. ‘පින්වත් භික්ෂුව, මේ පුරුෂයා අධිෂ්ඨාන හතරක්ය’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.
‘පින්වත් භික්ෂුව, ප්‍රඥාව තුළ ප්‍රමාද වෙන්නේ නෑ. සත්‍යය ආරක්ෂා කරනවා. ත්‍යාගය පුරුදු කරනවා. ඒ භික්ෂුව ශාන්තිය පිණිසම හික්මෙනවා.’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමන කරුණක් සඳහාද?
පින්වත් භික්ෂුව, ප්‍රඥාව ප්‍රමාද නොකරන්නේ කොහොමද? පින්වත් භික්ෂුව, මේ ධාතු හයක් තියෙනවා. එනම්; පඨවි ධාතු, ආපෝ ධාතු, තේජෝ ධාතු, වායෝ ධාතු, ආකාස ධාතු, විඤ්ඤාණ ධාතු.
පින්වත් භික්ෂුව, පඨවි ධාතුව යනු කුමක්ද? පඨවි ධාතුව ආධ්‍යාත්මිකවත් තියෙනවා. බාහිරවත් තියෙනවා. පින්වත් භික්ෂුව, ආධ්‍යාත්මික පඨවි ධාතුව යනු කුමක්ද? තමා කෙරෙහි පවතින්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන යම්කිසි ගොරෝසු වූ, තද බවට පැමිණි, සතර මහා භූතයන්ගෙන් හටගත් යමක් ඇද්ද, ඒ කියන්නෙ; කෙස්, ලොම්, නිය, දත්, සම්, මස්, නහර, ඇට, ඇට මිදුළු,
වකුගඩු, හදවත, අක්මාව, දලබුව, බඩදිව, පෙණහළු, කුඩා බඩවැල, මහා බඩවැල, නොපැසුණු ආහාර, අසූචි ආදී වූ තවත් තමා කෙරෙහි පවතින්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන යම්කිසි ගොරෝසු වූ, තද බවට පැමිණි, සතර මහා භූතයන්ගෙන් හටගත් දේවල් තමා තුළ ඇද්ද, පින්වත් භික්ෂුව, මෙයට තමයි තමා තුළ තිබෙන්නා වූ පඨවි ධාතුව කියා කියන්නේ. ඉතින් තමා තුළ තිබෙන්නා වූ යම් පඨවි ධාතුවක් ඇද්ද, බාහිර යම් පඨවි ධාතුවක් ඇද්ද, ඒ ඔක්කොම පඨවි ධාතු ම යි. ඒ පඨවි ධාතුව ‘මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම නොවෙමි. මෙය මාගේ ආත්මය නොවේ’ කියා දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් ඒ අයුරින්ම යථාර්ථය අවබෝධ කරගත යුතුයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දැකින විට, පඨවි ධාතුව ගැන කළකිරීම ඇතිවෙනවා. පඨවි ධාතුව කෙරෙහි සිතෙහි ඇල්ම නැතිව යනවා.
පින්වත් භික්ෂුව, ආපෝ ධාතුව යනු කුමක්ද? අපෝ ධාතුව තමා තුළත් තියෙනවා. බාහිරත් තියෙනවා. පින්වත් භික්ෂුව, තමා තුළ තිබෙන්නා වූ ආපෝ ධාතුව කුමක්ද? තමා කෙරෙහි පවත්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන යම් වැගිරෙන දෙයක් ඇද්ද, වැගිරීමට පත්වෙන දෙයක් ඇද්ද, මහා භූතයන් ගෙන් හටගත් දෙයක් ඇද්ද ඒ කියන්නෙ; පිත, සෙම, සැරව, ලේ, ඩහදිය, තෙල්මන්ද, කඳුළු, වුරුණු තෙල්, කෙළ, සොටු, සඳ මිඳුළු, මූත්‍රා. ඒ වගේම තවත් යම්කිසි තමා තුළ පවතින්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන වැගිරෙන දෙයක් ඇද්ද, වැගිරීමට පත් වෙන දෙයක් ඇද්ද, මහා භූතයන් ගෙන් හටගත් දෙයක් ඇද්ද පින්වත් භික්ෂුව, මෙයට කියන්නෙ තමා තුළ පවතින ආපෝ ධාතුව කියලයි. තමා තුළ පවතින්නා වූ යම් ආපෝ ධාතුවක් ඇද්ද, බාහිර යම් ආපෝ ධාතුවක් ඇද්ද, මේ සෑම දෙයක්ම ආපෝ ධාතුවම යි. ඉතින් ඒ ආපෝ ධාතුව ‘මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම නොවෙමි. මෙය මාගේ ආත්මය නොවේ’ කියා දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් ඒ අයුරින්ම යථාර්ථය අවබෝධ කරගත යුතුයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකින විට ආපෝ ධාතුව ගැන කළකිරීම ඇතිවෙනවා. ආපෝ ධාතුව කෙරෙහි සිතෙහි ඇල්ම නැතිව යනවා.
පින්වත් භික්ෂුව, තේජෝ ධාතුව යනු කුමක්ද? තේජෝ ධාතුව තමා තුළත් තියෙනවා. බාහිරත් තියෙනවා. පින්වත් භික්ෂුව, තමා තුළ තිබෙන්නා වූ තේජෝ ධාතුව කුමක්ද? තමා කෙරෙහි පවතින්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන යම් උණුසුම් ස්වභාවයක්, උණුසුම් බවට පැමිණීමක්, මහාභූතයන්ගෙන් සකස් වීමක් ඇද්ද, ඒ කියන්නෙ; යම් තේජෝ ධාතුවකින් මේ කය රත් වෙයිද, යම් තේජෝ ධාතුවකින් මේ කය දිරා යයිද, යම් තේජෝ ධාතුවකින් මේ කය දැවී යයිද, යම් තේජෝ ධාතුවකින් බුදින ලද, පානය කරන ලද, අනුභව කරන ලද, රස විඳින ලද ආහාර පාන ආදිය දිරවයිද, ඒ වගේම තමා තුළ පවතින්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන තවත් යම් උණුසුම් ස්වභාවයක් ඇද්ද, උණුසුම් බවට පත්වීමක් ඇද්ද, මහාභූතයන්ගේ සකස් වීමක් ඇද්ද, පින්වත් භික්ෂුව, මෙයට තමයි තමා තුළ පවතින තේජෝ ධාතුව කියා කියන්නේ. ඉතින් තමා තුළ පවතින්නා වූ යම් තේජෝ ධාතුවක් ඇද්ද, බාහිර යම් තේජෝ ධාතුවක් ඇද්ද, මේ සෑම දෙයක්ම තේජෝ ධාතුවම යි. ඉතින් ඒ තේජෝ ධාතුව ‘මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම නොවෙමි. මෙය මාගේ ආත්මය නොවේ’ කියා දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් ඒ අයුරින්ම යථාර්ථය අවබෝධ කරගත යුතුයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකින විට තේජෝ ධාතුව ගැන කළකිරීම ඇතිවෙනවා. තේජෝ ධාතුව කෙරෙහි සිතෙහි ඇල්ම නැතිව යනවා.
පින්වත් භික්ෂුව, වායෝ ධාතුව යනු කුමක්ද? වායෝ ධාතුව තමා තුළත් තියෙනවා. බාහිරත් තියෙනවා. පින්වත් භික්ෂුව, තමා තුළ තිබෙන්නා වූ වායෝ ධාතුව කුමක්ද? තමා තුළ තිබෙන්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන යම් වායු ස්වභාවයක් ඇද්ද, වායු ස්වභාවයට පත්වීමක් ඇද්ද, මහා භූතයන්ගෙන් හටගත් බවක් ඇද්ද ඒ කියන්නෙ; උඩුඅතට නැගෙන වාතය, යටිඅතට යන වාතය, කුසෙහි තිබෙන්නා වූ වාතය, ඒ ඒ කොටස් තුළ තිබෙන්නා වූ වාතය, ශරීර අවයව පුරා සැරිසරන්නා වූ වාතය, ආශ්වාස ප්‍රශ්වාස යනාදියයි. ඉතින් තමා තුළ තිබෙන්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන වෙනත් යම් කිසි වායු ස්වභාවයක්, වායු බවට පත්වීමක්, මහා භූතයන්ගෙන් හටගත් බවක් ඇද්ද, පින්වත් භික්ෂුව, මෙයට කියන්නේ වායෝ ධාතුව කියලයි. තමා තුළ තිබෙන්නා වූ යම් වායෝ ධාතුවක් ඇද්ද, බාහිර තිබෙන්නා වූ යම් වායෝ ධාතුවක් ඇද්ද, ඒ සෑම දෙයක්ම වායෝ ධාතුවම යි. ඉතින් ඒ වයෝ ධාතුව ‘මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම නොවෙමි. මෙය මාගේ ආත්මය නොවේ’ කියා දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් ඒ අයුරින්ම යථාර්ථය අවබෝධ කරගත යුතුයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකින විට වායෝ ධාතුව ගැන කළකිරීම ඇතිවෙනවා. වායෝ ධාතුව කෙරෙහි සිතෙහි ඇල්ම නැතිව යනවා.
පින්වත් භික්ෂුව, ආකාස ධාතුව යනු කුමක්ද? ආකාස ධාතුව තමා තුළත් තියෙනවා. බාහිරත් තියෙනවා. පින්වත් භික්ෂුව, තමා තුළ තිබෙන්නා වූ ආකාස ධාතුව කුමක්ද? තමා තුළ තිබෙන්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන අවකාශයක් (යමක් සඳහා ඇති ඉඩකඩ) ඇද්ද, අවකාශයකට පත්වන බවක් ඇද්ද, මහා භූතයන්ගෙන් සකස් වූ බවක් ඇද්ද, ඒ කියන්නෙ; කන් සිදුර, නාස් සිදුර, මුඛ ද්වාරය, කන බොන දේවල්, පානය කරන අනුභව කරන දේවල් යම් මාර්ගයකින් ශරීරයට ඇතුල් වීමක් ඇද්ද, ඒ වගේම කන බොන දේවල් පානය කරන, අනුභව කරන දේවල් යම් අවකාශයක රඳා සිටීමක් ඇද්ද, ඒ වගේම කන බොන දේවල් පානය කරන, අනුභව කරන දේවල් යම්
මාර්ගයකින් පහළට නික්මීමක් ඇද්ද, ඒ වගේම තමා තුළ තිබෙන්නා වූ, තමාගේ යැයි සළකන්නා වූ තවත් යම්කිසි අවකාශයක් ඇද්ද, අවකාශයකට පත්වීමක් ඇද්ද, මහා භූතයන්ගෙන් සකස් වූ බවක් ඇද්ද, පින්වත් භික්ෂුව, මෙයට කියන්නේ ආකාස ධාතුව කියලයි.
තමා තුළ තිබෙන්නා වූ යම් ආකාස ධාතුවක් ඇද්ද, බාහිර තිබෙන්නා වූ යම් ආකාස ධාතුවක් ඇද්ද, ඒ සෑම දෙයක්ම ආකාස ධාතුවම යි. ඉතින් ඒ ආකාස ධාතුව ‘මෙය මගේ නොවේ. මෙය මම නොවෙමි. මෙය මාගේ ආත්මය නොවේ’ කියා දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් ඒ අයුරින් ම යථාර්ථය අවබෝධ කරගත යුතුයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඔය විදිහට දියුණු කරන ලද ප්‍රඥාවෙන් යථාර්ථය දකින විට ආකාස ධාතුව ගැන කළකිරීම ඇතිවෙනවා. ආකාස ධාතුව කෙරෙහි සිතෙහි ඇල්ම නැතිව යනවා.
එතකොට ඉතුරු වෙන්නේ පාරිශුද්ධ ව බබලන විඤ්ඤාණය විතරයි. ඒ විඤ්ඤාණයෙන් කුමක්ද දැනගන්නේ? සැපයත් දැනගන්නවා. දුකත් දැනගන්නවා. දුක් සැප රහිත බවත් දැනගන්නවා. පින්වත් භික්ෂුව, සැප විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි සැප විඳීම උපදින්නේ. එතකොට සැප විඳීමක් විඳිමින් ඔහු සැප විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ සැප විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් සැප විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් සැප විඳීමක් ඇද්ද, ඒ සැප විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව, දුක් විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි දුක් විඳීම උපදින්නේ. එතකොට දුක් විඳීමක් විඳිමින් ඔහු දුක් විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ දුක් විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් දුක් විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් දුක් විඳීමක් ඇද්ද, ඒ දුක් විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව, දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි දුක් සැප රහිත විඳීම උපදින්නේ. එතකොට දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳිමින් ඔහු දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් දුක් සැප රහිත විඳීමක් ඇද්ද, ඒ දුක් සැප රහිත විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව එය මේ වගේ දෙයක්. දර කැබලි දෙකක් එකට ඇතිල්ලීමෙන් රස්නයක් හටගන්නවා. ගින්දර උපදිනවා. ඒ දර කැබලි දෙක ඈත් කිරීමෙන්, දෙපැත්තට කිරීමෙන්, එයින් හටගත් යම් උණුසුමක් ඇද්ද, එය නිරුද්ධ වෙනවා. එය සංසිඳෙනවා.
පින්වත් භික්ෂුව අන්න ඒ විදිහමයි, සැප විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි සැප විඳීම උපදින්නේ. එතකොට සැප විඳීමක් විඳිමින් ඔහු සැප විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ සැප විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් සැප විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් සැප විඳීමක් ඇද්ද, ඒ සැප විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව, දුක් විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි දුක් විඳීම උපදින්නේ. එතකොට දුක් විඳීමක් විඳිමින් ඔහු දුක් විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ දුක් විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් දුක් විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් දුක් විඳීමක් ඇද්ද, ඒ දුක් විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව, දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ ස්පර්ශය නිසයි දුක් සැප රහිත විඳීම උපදින්නේ. එතකොට දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳිමින් ඔහු දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ඒ දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශය නිරුද්ධ වීමෙන් දුක් සැප රහිත විඳීමට අදාළ වූ ස්පර්ශයෙන් උපන්නා වූ යම් දුක් සැප රහිත විඳීමක් ඇද්ද, ඒ දුක් සැප රහිත විඳීම නිරුද්ධ වෙනවා. එතකොට එය සංසිඳුණු බව දැනගන්නවා.
එතකොට ඊට පස්සේ ඉතුරු වෙන්නේ මෘදු වූත්, කර්මණ්‍ය වූත්, ප්‍රභාෂ්වර වූත්, බබලන්නා වූත්, පිරිසිදු උපේක්ෂාවම විතරයි. පින්වත් භික්ෂුව, ඒක මේ වගේ දෙයක්. දක්ෂ රන්කරුවෙක් ඉන්නවා. එහෙම නැත්නම් ඒ රන්කරුවාගේ අතවැසියෙක් ඉන්නවා. ඔහු කෝවක් බඳිනවා. කෝව බැඳ කෝවෙහි මුඛයේ මැටි තවරනවා. කෝවෙහි මුඛයේ මැටි තවරලා අඬුවෙන් රන් ගෙන ඒ කෝව මුඛයෙහි දමනවා. දාලා හිට ඒ රනට කලින් කලට පිඹිනවා. කලින් කලට දියත් ඉසිනවා. කලින් කලට මධ්‍යස්ථ වෙන්නත් අරිනවා. එතකොට ඒ රන මළකඩ අත්හැරලා, හොඳින් මළකඩ අත්හැරලා, සම්පූර්ණයෙන්ම මළකඩ අත්හැරලා, හැම කහටක්ම බැහැර කරලා, මෘදුව, කර්මණ්‍යව, ප්‍රභාෂ්වර බවට පත්වෙනවා. එතකොට තමයි කැමති කැමති ආකාරයේ ආභරණයක් හදන්න පුළුවන් වෙන්නේ. මාලයක් පිණිස වුනත්, කරාබු පිණිස වුනත්, රන්මාලයක් වුනත් හදන්නට පුළුවන් වන්නේ එතකොට යි.
පින්වත් භික්ෂුව, මේකත් ඒ විදිහමයි. එතකොට අර මෘදු වූත්, කර්මණ්‍ය වූත්, ප්‍රභාෂ්වර වූත්, බබලන්නා වූත්, පිරිසිදු උපේක්ෂාවම විතරයි ඉතුරු වෙන්නේ. එතකොට ඔහු මේ විදිහටයි දැනගන්නේ.
‘ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං ආකාසානඤ්චායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් මේ උපේක්ෂාව ආකාසානඤ්චායතනය ඇසුරු කොට, එය උපාදාන කොට බොහෝ කාලයක් පවතීවි.’
‘ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං විඤ්ඤාණඤ්චායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් මේ උපේක්ෂාව විඤ්ඤාණඤ්චායතනය ඇසුරු කොට, එය උපාදාන කොට බොහෝ කාලයක් පවතීවි.’
‘ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් මේ උපේක්ෂාව ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය ඇසුරු කොට, එය උපාදාන කොට බොහෝ කාලයක් පවතීවි.’
‘ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් මේ උපේක්ෂාව නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනය ඇසුරු කොට, එය උපාදාන කොට බොහෝ කාලයක් පවතීවි.’
එතකොට ඔහු මෙහෙම හිතනවා. ‘ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං ආකාසානඤ්චායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් ඒක සංඛතයක්. ඒ වගේම ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං විඤ්ඤාණඤ්චායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් ඒක සංඛතයක්. ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබළන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං ආකිඤ්චඤ්ඤායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් ඒක සංඛතයක්. ඉදින් මෙවැනි පාරිශුද්ධ වූ, මෙවැනි ආකාරයෙන් බබලන්නා වූ, මේ උපේක්ෂාව මං නේවසඤ්ඤා÷නාසඤ්ඤායතනයට යෙදෙව්වොත්, ඊට අනුකූල ලෙස සිත වැඩුවොත් ඒක සංඛතයක්. එතකොට ඔහු එය සකස් නොකර ඉන්නවා. සකස් නොකර ඉන්න කොට භවය පිණිස හෝ විභවය පිණිස හෝ කිසිදු චේතනාවක් යොමු කරන්නේ නෑ. ඔහු සකස් නොකරද්දී, භවය පිණිස හෝ විභවය පිණිස හෝ කිසිදු චේතනාවක් යොමු නොකරද්දී, ලෝකයේ කිසිවක් උපාදාන කරගන්නේ නෑ. උපාදාන වශයෙන් නොගන්නා නිසා කිසි තැතිගැනීමක් ඇතිකරගන්නේ නෑ. කිසිවකට තැති නොගෙන, තමා තුළම පිරිනිවන්පානවා. ‘ඉපදීම ක්ෂය වුනා, බඹසර වාසය සම්පූර්ණ කළා. කළ යුත්ත කළා. යළි නිවන් පිණිස කළ යුතු දෙයක් නැතැ’යි දැනගන්නවා.
ඉදින් ඔහු සැප විඳීමක් විඳිනවා නම්, එය අනිත්‍යයයි කියලා දැනගන්නවා. එහි සිත බැසගන්නේ නෑ කියල දැනගන්නවා. එය පිළිගන්නේ නෑ කියලා දැනගන්නවා. ඒ වගේම දුක් විඳීමක් විඳිනවා නම්, එය අනිත්‍යයයි කියලා දැනගන්නවා. එහි සිත බැසගන්නේ නෑ කියල දැනගන්නවා. එය පිළිගන්නේ නෑ කියලා දැනගන්නවා. දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳිනවා නම්, එය අනිත්‍යයයි කියලා දැනගන්නවා. එහි සිත බැසගන්නේ නෑ කියල දැනගන්නවා. එය පිළිගන්නේ නෑ කියලා දැනගන්නවා.
ඉදින් ඔහු සැප විඳීමක් විඳිනවා නම්, ඒ විඳීම හා එක් වෙලා විඳින්නේ නෑ. ඉදින් ඔහු දුක් විඳීමක් විඳිනවා නම්, ඒ විඳීම හා එක් වෙලා විඳින්නේ නෑ. ඉදින් ඔහු දුක් සැප රහිත විඳීමක් විඳිනවා නම්, ඒ විඳීම හා එක් වෙලා විඳින්නේ නෑ.
ඔහු කය සීමා කොට විඳීමක් විඳිනවා නම්, කය සීමා කොට විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ජීවිතය සීමා කොට විඳීමක් විඳිනවා නම්, ජීවිතය සීමා කොට විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. කය බිඳී මරණයට පත්වීමෙන්, ජීවිතය අවසන් වීමෙන් මෙලොවදීම විඳින සියලු දෙය නොපිළිගන්නා නිසා සිසිල් වී සංසිඳෙන බව දැනගන්නවා.
පින්වත් භික්ෂුව ඒක මේ වගේ දෙයක්. තෙලුත් නිසා වැටිත් නිසා තමයි තෙල් පහන දැල්වෙන්නේ. ඒ තෙලුත්, වැටිත් අවසන් වීමෙන්, තව තෙල් වැටි නොදැමීමෙන් ආහාර රහිතව පහන නිවී යනවා. පින්වත් භික්ෂුව, ඒ වගේ තමයි. ඔහු කය සීමා කොට විඳීමක් විඳිනවා නම්, කය සීමා කොට විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. ජීවිතය සීමා කොට විඳීමක් විඳිනවා නම්, ජීවිතය සීමා කොට විඳීමක් විඳින බව දැනගන්නවා. කය බිඳී මරණයට පත්වීමෙන්, ජීවිතය අවසන් වීමෙන් මෙලොවදීම විඳින සියලු දෙය නොපිළිගන්නා නිසා සිසිල් වී සංසිඳෙන බව දැනගන්නවා.
එම නිසා මෙවැනි ගතිගුණවලින් යුක්ත භික්ෂුව තමයි මේ පරම වූ ප්‍රඥා අධිෂ්ඨානයෙන් යුක්ත වන්නේ. පින්වත් භික්ෂුව, මේක තමයි පරම ආර්ය ප්‍රඥාව. ඒ කියන්නේ සියලු දුක් ක්ෂය කිරීම පිළිබඳ ඤාණයයි.
ඔහු ගේ යම් විමුක්තියක් ඇද්ද, එය සත්‍යය තුළ පිහිටලා අකම්පිතවයි තියෙන්නේ. පින්වත් භික්ෂුව, නැසෙන ස්වභාවයෙන් යුතු යමක් ඇද්ද, ඒක තමයි බොරුව. නොනැසෙන ස්වභාවයෙන් යුතු යම් නිවනක් ඇද්ද, ඒක තමයි සත්‍යය. එම නිසා මෙවැනි ගතිගුණවලින් යුතු භික්ෂුව තමයි මේ පරම වූ සත්‍ය අධිෂ්ඨානයෙන් යුක්ත වන්නේ. පින්වත් භික්ෂුව යම් මේ නොනැසෙන ස්වභාවයෙන් යුතු ඒ අමා නිවන ඇද්ද, මෙයම යි පරම වූ ආර්ය සත්‍යය.
එතකොට ඔහු ඉස්සර අවිද්‍යාවෙන් යුක්තව සිටිද්දී, ඔහු පිළිගෙන සිටි, සමාදන්ව සිටි යම් කෙලෙස් ඇද්ද, ඒවා ඔහුට ප්‍රහීණ වෙලයි තියෙන්නේ. මුළින්ම සිඳිලයි තියෙන්නේ. කරටිය සුන් තල් ගසක් වෙලයි තියෙන්නේ. අභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. එහෙයින් මෙවැනි ගුණයන්ගෙන් යුක්ත වූ භික්ෂුව පරම වූ ත්‍යාග අධිෂ්ඨානයෙන් සමන්විතවයි ඉන්නේ. පින්වත් භික්ෂුව, සියලු කෙලෙස් දුරින්ම දුරු කිරීමක් ඇද්ද, මෙය තමයි පරම වූ ආර්ය වූ අත්හැරීම.
එතකොට ඔහු ඉස්සර අවිද්‍යාවෙන් යුක්තව සිටිද්දී, ඔහු තුළ යම් සරාගී වූ කැමැත්තක් තිබුනාද, ඒවා ඔහුට ප්‍රහීණ වෙලයි තියෙන්නේ. මුලින්ම සිඳිලයි තියෙන්නේ. කරටිය සුන් තල් ගසක් වෙලයි තියෙන්නේ. අභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ.
එතකොට ඔහු ඉස්සර අවිද්‍යාවෙන් යුක්තව සිටිද්දී, ඔහු තුළ යම් දොස් සහිත ව්‍යාපාද, වෛර ආදියක් තිබුනාද, ඒවා ඔහුට ප්‍රහීණ වෙලයි තියෙන්නේ. මුලින්ම සිඳිලයි තියෙන්නේ. කරටිය සුන් තල් ගසක් වෙලයි තියෙන්නේ. අභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ.
එතකොට ඔහු ඉස්සර අවිද්‍යාවෙන් යුක්තව සිටිද්දී, ඔහු තුළ යම් මුළා වන ස්වභාවයෙන් යුතු අවිද්‍යාවක් ඇද්ද, ඒවා ඔහුට ප්‍රහීණ වෙලයි තියෙන්නේ. මුළින්ම සිඳිලයි තියෙන්නේ. කරටිය සුන් තල් ගසක් වෙලයි තියෙන්නේ. අභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. නැවත නූපදින ස්වභාවයට පත්වෙලයි තියෙන්නේ. එහෙයින් මෙවැනි ගුණයන්ගෙන් යුක්ත වූ භික්ෂුව පරම සංසිඳීම් අධිෂ්ඨානයෙන් සමන්විතවයි ඉන්නේ. පින්වත් භික්ෂුව, සියලු රාග ද්වේෂ මෝහයන්ගේ යම් සංසිඳීමක් ඇද්ද, මෙය තමයි පරම වූ ආර්ය වූ සංසිඳීම.
‘පින්වත් භික්ෂුව, ප්‍රඥාව තුළ ප්‍රමාද වෙන්නේ නෑ. සත්‍යය ආරක්ෂා කරනවා. ත්‍යාගය පුරුදු කරනවා. ඒ භික්ෂුව ශාන්තිය පිණිසම හික්මෙනවා.’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.
‘යම් අධිෂ්ඨානයක් තුළ ඉන්න කෙනෙකුට තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් ඇතිවෙන්නේ නෑ. තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් නොපවත්වන මුනිවරයාට තමයි ශාන්ත වූ තැනැත්තා කියලා කියන්නේ’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ කුමක් පිණිසද?
පින්වත් භික්ෂුව, ‘වෙමි’යි යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘මෙය මම වෙමි’යි යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘අනාගතයේ වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘අනාගතයේ නොවන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘රූපී වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘රූප රහිත වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘සඤ්ඤී වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘සඤ්ඤා රහිත වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. ‘නේවසඤ්ඤානාසඤ්ඤී වන්නේය’ යන මෙය අවිද්‍යා සහගත හැඟීමක්. පින්වත් භික්ෂුව, ඒ හැඟීම රෝගයක්. ඒ හැඟීම ගඬුවක්. ඒ හැඟීම හුලක්. පින්වත් භික්ෂුව, ඒ සියලුම හැඟීම් ඉක්මවා ගිය මුනිවරයා තමයි ශාන්ත වූ තැනැත්තා කියන්නේ. ඒ ශාන්ත වූ අරහත් භික්ෂුව උපදින්නේ නෑ. දිරන්නේ නෑ. මියයන්නේ නෑ. කෙලෙස් නිසා ඇවිස්සෙන්නේ නෑ. වෙහෙසෙන්නේ නෑ.
පින්වත් භික්ෂුව, යම් හේතුවකින් උපදිනවා නම්, ඒ හේතුව ඔහුට නැත්නම්, නූපදින කල්හි දිරන්න මොකක්ද තියෙන්නේ? නොදිරන කල්හි මැරෙන්න මොකක්ද තියෙන්නේ? නොමැරෙන කල්හි අසවල් දේකට ඇවිස්සෙන්නද? නොඇවිස්සෙන කල්හි අසවල් දේකට වෙහෙසෙන්නද?
‘යම් අධිෂ්ඨානයක් තුළ ඉන්න කෙනෙකුට තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් ඇතිවෙන්නේ නෑ. තෘෂ්ණාසහගත හැඟීම් නොපවත්වන මුනිවරයාට තමයි ශාන්ත වූ තැනැත්තා කියලා කියන්නේ’ කියලා යම් ප්‍රකාශයක් කළාද, එම ප්‍රකාශය කරන ලද්දේ ඔය කරුණ උදෙසායි.” පින්වත් භික්ෂුව, ඔබ මා විසින් හකුළුවා ප්‍රකාශ කළ මේ සය වැදෑරුම් ධාතු ස්වභාවයන් පිළිබඳ විග්‍රහය මේ විදිහට මතක තබාගන්න.
එතකොට ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති “අනේ, මේ වැඩම කරලා ඉන්නේ මාගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ නෙව. අනේ, මේ වැඩම කරලා ඉන්නේ මාගේ සුගතයන් වහන්සේ නෙව. අනේ, මේ වැඩම කරලා ඉන්නේ මාගේ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ නෙව” කියලා අසුනෙන් නැගිට සිවුර ඒකාංශ කොට භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ශ්‍රී පාද පද්මය අභියස හිසින් වැඳ වැටී භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසුවා.
“ස්වාමීනී, වරද මා ඉක්මවා ගියා. බාලයෙක් වගේ, මෝඩයෙක් වගේ, අකුසල් කරන්නෙක් වගේ, අනේ මං භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ‘ආයුෂ්මතුනි’ කියල නොපැවසිය යුතු යම් වචනයක් ඇද්ද, එය කියවුනා. ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්ස, මාගේ ඒ වරද, මත්තෙහි සංවර වීම පිණිස වරදක් හැටියට පිළිගන්නා සේක්වා!”
“පින්වත් භික්ෂුව, ඒකාන්තයෙන්ම වරද ඔබ ඉක්මවා ගියා. බාලයෙක් සේ, මෝඩයෙක් සේ, අකුසලයෙකු සේ තමයි ‘ආයුෂ්මත්’ වචනයෙන් නොඇමතිය යුතු මට ඇමතුවේ. යම් දවසක භික්ෂුව, ඔබ වරද වරද හැටියට දැන ධර්මානුකූල වූ ප්‍රතිකර්ම කරයිද, ඔබේ ඒ වරද අපි පිළිගන්නවා. පින්වත් භික්ෂුව, යමෙක් වරද වරද හැටියට දැක ධර්මානුකූලව පිළියම් කරනවාද, මත්තෙහි සංවර වෙනවාද, ඒක ආර්ය විනය තුළ දියුණුවක්ම යි.”
“ස්වාමීනී, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සමීපයෙහි මට උපසම්පදාව ලැබේවා!”
“පින්වත් භික්ෂුව, ඔබේ පාත්‍ර සිවුරු සම්පූර්ණයිද?”
“ස්වාමීනී, මගේ පාත්‍ර සිවුරු සම්පූර්ණ නෑ.”
“පින්වත් භික්ෂුව, තථාගතයන් වහන්සේලා අසම්පූර්ණ වූ පාත්‍ර සිවුරු ඇති කෙනාව උපසම්පදා කරන්නේ නෑ.
එතකොට ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති කුලපුත්‍රයන් වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ ධර්මය සතුටින් පිළිගත්තා. අනුමෝදන් වුනා. අසුනෙන් නැගිට භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට, පැදකුණු කොට, පාත්‍ර සිවුරු සෙවීම පිණිස පිටත් වුනා.
එවිට පාත්‍ර සිවුරු සෙවීමෙහි හැසිරෙමින් සිටි ආයුෂ්මත් පුක්කුසාති කුලපුත්‍රයන් වහන්සේ කලබල වූ දෙනක් විසින් අනිනු ලදුව, මරණයට පත්වුනා.
එතකොට බොහෝ භික්ෂූන් වහන්සේලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත පැමිණියා. පැමිණ, භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට එකත්පස්ව වාඩිවුනා. එකත්පස්ව හුන් ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා භාග්‍යවතුන් වහන්සේට මෙය පැවසුවා.
“ස්වාමීනී, පුක්කුසාති නම් යම් කුලපුත්‍රයෙකුට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සංක්ෂේප වූ අවවාදයෙන් අවවාද දෙන ලද්දේද, ඔහු කළුරිය කළා. ඔහු ඉපදුනේ කොහේද? ඔහු ගේ මරණින් මතු ජීවිතය කුමක්ද?”
“පින්වත් මහණෙනි, පුක්කුසාති කුලපුත්‍රයා ඉතාමත් ඤාණවන්තයි. ධර්මය අවබෝධ කළා. දහම් කරුණු අරභයා මාව පෙළුවේ නෑ. පින්වත් මහණෙනි, පුක්කුසාති කුලපුත්‍රයා ඕරම්භාගීය සංයෝජන පහම නැතිකිරීමෙන් ඕපපාතිකව සුද්ධාවාසයේ උපන්නා. ඒ ලෝකයෙන් ආයෙ මෙහෙ හැරී එන්නෙ නෑ. එහිම පිරිනිවන් පානවා.”
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ උතුම් දේශනය වදාළා. ඒ දේශනය ගැන ඒ භික්ෂූන් වහන්සේලා ගොඩක් සතුටු වුනා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වදාළ මේ දේශනය සතුටින් පිළිගත්තා.
සාදු! සාදු!! සාදු!!!
ධාතු ස්වභාවයන් විග්‍රහ කොට වදාළ දෙසුම නිමා විය.
ධර්මදානය උදෙසා පාලි සහ සිංහල අන්තර්ගතය උපුටා ගැනීම https://mahamevnawa.lk/sutta/mn3_3-4-10/ වෙබ් පිටුවෙනි.
Ver.1.40 - Last Updated On 26-SEP-2020 At 03:14 P.M